ŁAJKA
Opowieści o łajkach nie zacznę od historycznej radzieckiej Łajki, która poleciała w kosmos i z łajkami wiele wspólnego nie miała, co więcej jej historia jest bardzo smutna. Nasza historia rozpocznie się od...
Ale zanim historia się zacznie, zobaczmy co to łajki są. A więc nazwa łajka obejmuje wiele ras psów z grupy szpiców, hodowanych od Skandynawii po Ocean Spokojny. W grupie tej znajdziemy kilkanaście różnych typów psów średniej wielkości lub małych, z uszami trójkątnymi stojącymi i ogonem najczęściej zawiniętym na grzbiet lub biodro. Występują one pod różnymi nazwami miejscowymi, a używane są do polowań, do ciągnięcia sań, jako psy pasterskie i stróżujące. Łajki psami bardzo samodzielnymi i niezależnymi, ale przyjaźnie nastawionymi do człowieka. Do dzisiaj większość tych psów zachowała wiele cech atawistycznych upodabniających je pod pewnymi względami do wilków.
Nasza historia rozpocznie się od fińskiego szpica.
W swojej ojczyźnie rasa znana na arenie międzynarodowej jako fiński szpic zwie się Suomenpystykorva, co można przetłumaczyć jako „fiński pies o sterczących uszach". Częściej określany był jednak jako „szczekający pies na ptaki". Nazwa ta sięga odległych czasów, jeszcze przed wytyczeniem granic państwowych i pochodzi od szczególnej metody łowieckiej tego psa. Otóż jego nadzwyczajnie wyczulony zmysł węchu i niezwykłe skupienie podczas pracy na tropie prowadzą go do zwierzyny. Następnie, bazując poniekąd na pomyśle swojego kuzyna tolling retrievera, zaczyna zaciekle ujadać na siedzące na drzewie ptaki, skupiając na sobie ich uwagę. W tym czasie myśliwy zbliża się niepostrzeżenie. Właściciele fińskich szpiców powiadają, że pies zdaje się okazywać wyraźne rozczarowanie, kiedy strzał jest chybiony. Natomiast gdy ptak zostanie zestrzelony, psa trzeba nagrodzić, gdyż w przeciwnym wypadku odmówi współpracy z tak nieużytym myśliwym.
Rosyjskie określenie „łajka" oznacza „szczekać" lub „szczekający pies". Wszystkie rasy myśliwskie typu północnego szpica w Rosji nazywane są łajkami, w nawiązaniu do ich specyficznego sposobu polowania. Nordyckie rasy myśliwskie powstały w czasie kiedy nikomu nie śniło się jeszcze o Finlandii, czy ZSRR. Stąd właśnie w opowieści o łajkach znalazł się fiński szpic.
Wróćmy teraz do naszego bohatera, który jest psem narodowym Finlandii i którego imię znaleźć można w wielu pieśniach patriotycznych tego kraju. Wzorzec rasy spisano już w 1812 roku. Udoskonalenie i ujednolicenie rasy przypada na lata 90-te ubiegłego stulecia, kiedy leśniczy Hugo Sandberg wywalczył uznanie jej przez Fiński Związek Kynologiczny. W swoim artykule tak pisał o fińskich szpicach: „Żyjąc w bliskim kontakcie z rodziną, dzieląc z nią dobre i złe dni, fiński pies ma cechy, które przypominają jego właściciela, Fina. Okazuje przywiązanie i wierność. Ma też dużo więcej odwagi niż można by się spodziewać po tak małym psie. W normalnych warunkach jest spokojnym zwierzęciem, ale jeśli się go uwiąże lub zamknie w psiarni, łatwo wpada w depresję i zmniejsza się jego użyteczność. Przypomina sosnę, której wystarcza kiepska gleba i odrobina wody, ale tak jak sosna wymaga powietrza i wolności."
Dawnymi czasy Lapończycy korzystali z fińskich szpiców do tropienia niedźwiedzi i łosi, obecnie bierze on udział głównie w polowaniach na głuszce i cietrzewie. Owe polowania są w Finlandii niezwykle ważne, a stan populacji dzikiego ptactwa wpływa na hodowlę i liczbę zarejestrowanych psów. Obowiązkowo dla tej rasy przeprowadza się tam próby polowe i żaden fiński szpic nie może marzyć o tytule championa, jeżeli nie wygrał choć jednej z takich prób. Testy organizowane są w naturalnych warunkach. Sędziowie udają się na polowanie w ślad za psem, oceniając jego czas wytropienia ptaków, zdolność utrzymania ptaka na drzewie oraz liczbę szczeknięć na minutę (im więcej tym lepiej). Dobry wynik szczekania to 160 razy na minutę. Najlepszy z psów otrzymuje tytuł Króla Szczekania.
Ten typ polowań ze szpicami, to ważny element historii i kultury fińskiej puszczy, dlatego też zachowanie rasy i opieka nad jej rozwojem w niezmienionej użytkowej formie są kwestią prestiżową Fińskiego Związku Kynologicznego i fińskich myśliwych.
Czujny i uważny pies chętnie trzymany jest w domu jako stróż i przyjaciel rodziny. Krępy, o dość długich nogach i lekkiej budowie, ale niezbyt duży rudy pies cieszy się sporą popularnością nie tylko w swojej ojczyźnie. Figlarne spojrzenie, ogon noszony nad grzbietem, zwijający się i opadający wzdłuż uda oraz małe wysoko osadzone, ruchliwe uszka, sprawiają, że nie można odmówić mu uroku. Ponieważ jego hałaśliwy szczek jest szczególnie ważną cechą rasową, na którą zwraca się uwagę podczas oceny psa, nie można oczekiwać, iż będzie on milczącym towarzyszem rodziny.
Najliczniejszą rasą wśród rosyjskich łajek jest łajka karelo-fińska. Rudy pies myśliwski w typie nordyckiego szpica hodowany w Finlandii został ostatecznie nazwany fińskim szpicem. Ten sam pies na terenach europejskiej części Rosji określony został jako karelo-fińska łajka, od regionu, skąd pochodzi. Karelia mianowicie to obszar w północno-zachodniej Rosji, nad Morzem Barentsa, na wschód od Finlandii. Mała, energiczna i zwinna łajka nie tylko może się poszczycić zdolnością polowania na ptactwo, w sposób typowy dla swoich fińskich pobratymców, ale także, co z dumą podkreślają myśliwi, wchodzi do nor lisów, kun i szopów i jest na tyle odważna by walczyć z niedźwiedziem. Ruda karelo-fińska łajka jest najlepszą z łajek jeśli chodzi o pracę w głębokim śniegu.
Nie znana poza ojczyzną, cieszy się w Rosji ogromną sympatią. Powiadają tam, że wszystko w tym psie: jego oczy, uszy i ogon wyrażają radość i pogodę ducha, ale jeśli będzie nie właściwie traktowany jego więź z myśliwym zniknie i polowanie starci cały swój urok.
Kolejnymi „podwójnymi" rasami są łajka rosyjsko-europejska i karelski pies na niedźwiedzie. Psy z linii rosyjskiej są większe i bardziej agresywne od swoich fińskich odpowiedników. Oba psy są jednak dość duże i groźne, nieco dłuższe niż wyższe i krępej, atletycznej budowy, a specjalizują się polowaniach na niedźwiedzie i łosie. Łajka rosyjsko-europejska wzbudziła największe zainteresowanie rosyjskiej arystokracji ubiegłego stulecia, dzięki swojej reputacji psa na dużego zwierza. Przyjęto wtedy dla niej nazwę „niedźwiedzi pies", co jeszcze podkreślało jej godność i pozycję.
Karelski pies na niedźwiedzie w Finlandii był z kolei paradoksalnie wykorzystywany raczej do polowań na łosie. Przyszłość rasy, jak utrzymuje jeden z największych hodowców Erkki Tuominen, zależy w znacznej mierze od tego, jak zostaną zachowane i rozwinięte jej umiejętności myśliwskie. „W temperamencie - opowiada o karelskim psie jego hodowca - da się zaobserwować pewien rodzaj szorstkości, który można by nazwać poczuciem własnej godności. Nękając zwierzynę jest niezłomnie odważny, nawet bezlitosny i nigdy się nie poddaje. Jest to z całą pewnością pies dla myśliwego na grubą zwierzynę. Jedyne słowo na określenie karelskiego psa na niedźwiedzie to: imponujący. Jego czarno-biały kolor, ogniste spojrzenie ciemnych oczu, godność oraz siła ducha przyciągają uwagę myśliwych, jako część dzikiej natury. Mocne szczekanie w jesiennym krajobrazie i groźnie prychający łoś - oto fińskie polowanie na grubego zwierza w najlepszym wydaniu."
Rozległe terytorium Syberii stworzyło ogromną liczbę linii i typów łajek, różniących się nieco między sobą wielkością i sposobem polowania. Każdorazowo selekcjonuje się je ze względu na wielkość i siłę oraz przydatność do pracy w wysokim śniegu. Jednak najbardziej utalentowane psy nie są w stanie przepracować dłużej niż osiem lat.
Łajka zachodniosyberyjska i łajka wschodniosyberyjska to dwie kolejne rasy, które Rosyjska Rada zaliczyła w 1947 r. do grupy łajek polująco-pociągowych. Łajki syberyjskie polują głównie na cenne zwierzęta futerkowe: norki, sobole, wydry i kuny. Jak mówią miejscowi ludzie: „Bez psa nie ma myśliwego", a zdobycz upolowaną przez swoje psy nazywają „białym złotem". Polowanie takie wymaga ogromnej zręczności i siły, to może wydać się niewiarygodne, biorąc pod uwagę głęboki śnieg lub przewrócone w lasach drzewa, ale dobra łajka musi robić jeden sus na 4-5 skoków sobola, podczas gdy pościg trwa niejednokrotnie wiele godzin.
Rasy należące do grupy łajek
- Rasy uznane przez FCI:
- łajka rosyjsko-europejska (bliźniacza rasa karelskiego psa na niedźwiedzie)
- łajka wschodniosyberyjska
- łajka zachodniosyberyjska
- Inne rasy i odmiany lokalne:
- łajka karelo-fińska (rasa uznawana w Rosji, wywodząca się z Karelii)
- łajka jakucka (pies zaprzęgowy Jakutów zamieszkujących Jakucję - pies o wyjątkowej urodzie, sprowadzony ostatnio do Europy)
- łajka chantejska lub ostiacka (łajka Chantów, inaczej Ostiaków)
- łajka nieniecka (łajka Nieńców, nazywanych w języku rosyjskim Samojedami, protoplasta dzisiejszej rasy samojed)
- łajka Ewenków lub tunguska (Tunguzi to dawna nazwa Ewenków)
- łajka wogulska lub mansijska (łajka Wogułów, inaczej Mansów)
- łajka wotjacka lub udmurcka (łajka Wotjaków, inaczej Udmurców, zamieszkujących Udmurcję)
- łajka permiacka lub komi (łajka ludów zamieszkujących Okręg Komi-Permiacki)
- łajka żyriańska (pochodząca z Republiki Komi)
- łajka amurska lub łajka Nanajów (pochodząca z rejonu rzeki Amur)
Agnieszka Orłowska, www.alteri.pl
WORTAL PSY24.PL
