Wychowanie szczeniaka - złe nawyki
Wychowując szczeniaka warto poświęcić trochę uwagi procesowi wytwarzania się u niego "złych nawyków". Gdyby szczenię przez pierwszy rok swojego życia pozostawało przez cały czas ze swoją matką, z pewnością nie nauczyłoby się żadnego z problemowych zachowań, które są utrapieniem większości właścicieli. Z tego wniosek, że "złych nawyków" pies uczy się z powodu błędów wychowawczych swojego przewodnika.
"Zły nawyk" to taki, który nie jest zbyt uciążliwy, gdy psiak jest mały, za to staje się prawdziwym problemem u dorosłego psa. Najbardziej popularne "złe nawyki" to:
- ciągnięcie na smyczy (zwłaszcza w przypadku ras osiągających wagę pow. 15 kg)
- skakanie na ludzi podczas powitania lub zabawy
- szczekanie na pobudzające bodźce (np. dzwonek do drzwi, jazda samochodem)
- szczekanie w sytuacji, gdy pies jest odizolowany (np. przywiązany pod sklepem, zamknięty w osobnym pomieszczeniu)
- żebranie przy stole
- chwytanie zębami rąk człowieka
- uciekanie na spacerze do innych ludzi lub psów
- wchodzenie na zakazane meble (np. kanapę)
Właściciele często myślą, że szkolenie przy pomocy nagród jest dobre tylko wtedy, gdy chcemy psa czegoś nauczyć, natomiast kary powinno się stosować w celu pokazania psu, czego mu nie wolno. Nie jest to właściwy sposób myślenia. Stosowanie kar, zwłaszcza wobec młodego psa, najczęściej ma rujnujący skutek dla jego relacji z właścicielem i otoczeniem. Nie łudźmy się, że nauka poprzez kary jest łatwiejsza - jeśli nie potrafimy nauczyć psa prawidłowego zachowania przy pomocy nagrody, nie uda się nam to również przy pomocy kary. Najwyżej osiągniemy to, że pies zacznie się bać nas i świata, który go otacza.
Oto sposoby, jak w pozytywny sposób radzić sobie z trudnymi zachowaniami u szczeniąt:
1. Niedopuszczanie do wystąpienia zachowania - czyli, "zapobieganie jest lepsze niż leczenie". Użyjmy swojej wyobraźni i wyprzedźmy kreatywność naszego psa, zawczasu uniemożliwiając mu popełnienie błędu. Doskonała metoda na pierwszy rok życia psa - szczenięta zazwyczaj są dużo bardziej pomysłowe niż starsze psy, więc jeśli uniemożliwimy im rozwinięcie pewnych zachowań, jest duża szansa, że nie będą już ich próbować gdy dorosną.
|
zachowanie |
brak okoliczności do wytworzenia zachowania |
| ciągnięcie na smyczy | unikamy wyprowadzania psa na smyczy tak długo, aż będziemy gotowi do ćwiczeń z chodzenia na luźnej smyczy. |
| skakanie na ludzi | - przywiązujemy do psiej obroży kawałek sznurka i przydeptujemy go w sytuacjach, gdy pies mógłby na nas skakać; - witając się z psem rozsypujemy kilka smakołyków po podłodze, co go zajmie i uniemożliwi skakanie. |
| szczekanie na pobudzające bodźce | unikamy rozbudzania emocji psa w określonych sytuacjach (wyłączamy na kilka miesięcy dzwonek u drzwi, przysłaniamy okna w samochodzie, dajemy psu kość do gryzienia). |
| szczekanie podczas izolacji | zostawiamy psa zawsze z czymś pysznym go gryzienia, i uwalniamy go zanim skończy swój posiłek. |
| żebranie przy stole | - nigdy nie dajemy psu nic do jedzenia przy stole; - zamykamy psa w innym pomieszczeniu na czas posiłku; - w tym czasie dajemy psu jego posiłek na korytarzu. |
| chwytanie zębami rąk człowieka | nie bawimy się z psem w gryzienie rąk. |
| uciekanie na spacerze | nie spuszczamy psa ze smyczy w uczęszczanych miejscach, zanim nie nauczymy go przywołania. |
| wchodzenie na zakazane meble | izolujemy psa od kanapy, układamy na kanapie kartony lub inne przeszkody. |
2. Ignorowanie zachowania - jest to bardzo dobry sposób w odniesieniu do zachowań pojawiających się przypadkowo, które się nie zdążyły jeszcze psu utrwalić. Ignorowanie oznacza, że pies za dane zachowanie nie otrzyma od właściciela żadnej nagrody, nawet w postaci chwilowego zwrócenia jego uwagi. Pamiętajmy, że ignorowanie działa tylko na te zachowania, które wzmacniane są przez właściciela, a nie działa na zachowania samonagradzające lub te, w których nagroda pochodzi z zewnątrz.
3. Eliminacja nagrody - tę technikę stosuje się wobec zachowań, za które pies już kilka razy otrzymał jakąś nagrodę, więc zdążyły się one utrwalić. Najpierw musimy zastanowić się, co jest dla psa w danej sytuacji nagrodą, a następnie ją wycofać.
|
zachowanie |
nagroda, która utrwala to zachowanie
|
eliminacja nagrody |
| ciągnięcie na smyczy | poruszanie się do przodu, by osiągnąć zamierzony cel, np. dotrzeć do krzaka, człowieka, innego psa | zatrzymanie się bez ruchu za każdym razem, gdy pies napnie smycz |
| skakanie na ludzi | otrzymanie uwagi od człowieka (kontakt wzrokowy, słowny, dotykowy) lub zabawy (odpychanie psa rękami) | - niepatrzenie na psa, stanie bez ruchu, - odwracanie się plecami - zachowanie milczenia |
| szczekanie na pobudzające bodźce | - odwiedziny gościa, - widok innych psów z okna samochodu |
- brak przyjścia gościa mimo sygnału dzwonka; - zasłonięcie szyb w samochodzie. |
| szczekanie podczas izolacji | - krzyki właściciela "cicho!" - powrót właściciela |
- właściciel milczy - właściciel nie wraca dopóki pies szczeka |
| żebranie przy stole | - otrzymanie smakołyka - uwaga właściciela |
- brak smkołyka
- podawanie czegoś, czego pies nie lubi (np. plasterka cytryny) |
| chwytanie zębami rąk człowieka | - zabawa z właścicielem | - chowanie rąk za plecy, stanie bez ruchu - izolowanie psa w chwilach pobudzenia |
| uciekanie na spacerze | - możliwość poznania nowych ludzi i psów - zabawa z psami - możliwość gonienia kotów |
niemożliwa, ponieważ nagroda nie jest zależna od właściciela |
| wchodzenie na zakazane meble | wygodne, pachnące właścicielem posłanie | niemożliwa, ponieważ nagroda nie jest zależna od właściciela |
4. Nauczenie zachowania wykluczającego - oto prawdziwe pole do popisu dla ambitnego przewodnika, okazja, by sprawdzić nasze umiejętności szkoleniowe. Celem jest nauczenie psa, jakiego zachowania oczekujemy od niego w danej sytuacji. Pamiętajmy, by jednocześnie wyeliminować nagrodę za zachowania, które oceniliśmy jako "zły nawyk" (patrz - ramka wyżej).
|
zamiast |
pies dostaje nagrodę gdy, na przykład... |
pies uczy się, że... |
| ciągnąć na smyczy | - napnie smycz i zatrzyma się - napnie smycz i popatrzy na właściciela - napnie smycz i cofnie się |
napięcie smyczy oznacza sygnał do nawiązania kontaktu z właścicielem, co często wiąże się z otrzymaniem smakołyka. |
| skakać na ludzi | - siedzi i patrzy na człowieka - stoi i patrzy na człowieka - chodzi wokół człowieka bez podskakiwania - przynosi i trzyma w pysku swoją zabawkę |
siedzenie, patrzenie, przynoszenie zabawki, spokojne stanie lub chodzenie wokół człowieka przynosi mu pochwały, pieszczoty i smakołyki. |
| szczekanie | - trzyma pysk zamknięty - przynosi i trzyma w pysku swoją zabawkę |
dostaje nagrody za inne zachowania niż szczekanie. |
| szczekanie podczas izolacji | - siedzi cicho i spokojnie przez określony czas | opłaca się siedzieć w milczeniu. |
| żebranie przy stole | - siedzi w drzwiach jadalni - leży na swoim posłaniu |
blisko stołu nie ma żadnych nagród, natomiast są specjalne miejsca (próg jadalni, jego posłanie) za przebywanie w których w czasie posiłku właściciela można dostać smakołyk. |
| chwytanie zębami rąk człowieka | - trzyma zamknięty pysk - puści chwyconą rękę - chwyta dłoń lekko, nie zaciska zębów i nie szarpie - chwyta zębami zabawkę |
może się wspaniale bawić z właścicielem, ale pod pewnymi warunkami. |
| uciekanie na spacerze | - idzie bez smyczy blisko właściciela - wraca na zawołanie |
właściciel jest dużo bardziej atrakcyjny niż inni ludzie, a nawet psy, bo zawsze sowicie nagradza, gdy podczas spaceru pies jest blisko. |
| wchodzenie na zakazane meble | - schodzi z kanapy na polecenie właściciela - leży na dywanie - leży na swoim posłaniu |
w obecności właściciela bardziej opłaca się kłaść w innych miejscach niż kanapa. |
Podane tu sposoby radzenia sobie ze "złymi nawykami" nie są sztywnymi receptami, mają raczej wskazać właścicielom rożne drogi myślenia o zachowaniach problemowych. Na przykład, nie musimy ograniczać się do uczenia psa siedzenia w drzwiach jadalni podczas posiłku - róbmy to, co najlepiej zadziała w sytuacji naszej rodziny, oraz nie przyniesie szkody fizycznej i psychicznej psu. Możemy w czasie posiłku przywiązać psa do kaloryfera, wypuścić na ogródek, oddać na chwilę do sąsiadów, włączyć mu jego ulubiony serial komediowy w telewizji lub zrobić cokolwiek innego, co pozwoli nam osiągnąć nasz cel wychowawczy. Pamiętajmy o jednym - kluczem do kontrolowania każdego zachowania jest rozpoznanie motywacji, która kieruje psem. Wówczas będziemy mogli nią manipulować i modyfikować tak, by działała na naszą korzyść.
Magda Urban
http://www.urban.poznan.pl/
