Problemy z psem

Trudności wychowawcze

Najwięcej kłopotów z psami to właśnie kłopoty wychowawcze. Gryzienie i niszczenie przedmiotów, ciągnięcie na smyczy, ucieczki podczas spacerów, lęk separacyjny, agresja wobec innych psów i ludzi, brudzenie w domu, to niektóre z takich problemów. Ich przyczyną jest najczęściej nieznajomość reguł rządzących psią psychiką, a co za tym idzie wysyłanie psu niewłaściwych lub sprzecznych komunikatów. Ten rodzaj trudności jest przeważnie najłatwiejszy do skorygowania i w zasadzie wystarczają 2-3 spotkania aby pozbyć się kłopotów

Problemy adaptacyjne

Tego rodzaju kłopoty dotyczą najczęściej psów wziętych ze schroniska lub przygarniętych z ulicy. Psy te niejednokrotnie mają za sobą tragiczne przeżycia, o których najczęściej nic nie wiemy, a które manifestują się różnego rodzaju zaburzeniami zachowania i trudnościami. Trzeba pamiętać, że okres adaptacji psa do nowej ludzkiej rodziny trwa kilka miesięcy, natomiast ewentualne zaburzenia zachowania ujawniają się nawet po kilku tygodniach od przybycia do domu. Ważne jest zrozumienie wagi okresu adaptacji i pozwolenie psu na jak najłagodniejsze wejście do ludzkiej rodziny. W tym czasie bowiem można popełnić błędy, które w przyszłości o wiele trudniej skorygować, a ich skutki mogą okazać się fatalne zarówno dla ludzi jak dla samego zwierzęcia.

Zaburzenia nerwicowe

Podobnie jak ludzie psy także cierpią na zaburzenia nerwicowe. Zaburzenia te dotyczą zarówno sfery zachowania jak i sfery życia emocjonalnego i są uwarunkowane bolesnymi doświadczeniami z przeszłości. Zawsze w przypadku nerwicy należy wykluczyć podłoże organiczne, a więc istnienie choroby organizmu (np. alergii) mogącej manifestować się zaburzeniami zachowania (np. nadmierna pobudliwość, drapanie lub wylizywanie pewnych okolic ciała).

Objawy nerwicy są bardzo różne i zwykle towarzyszą im objawy wegetatywne (bicie serca, przyspieszony oddech, oddawanie moczu lub kału, wymioty). Najczęściej występujące objawy nerwicowe to:

Lęk - występuje najczęściej i manifestuje się przyspieszonym oddechem i biciem serca, napięciem i drżeniem mięśni. Pies unika czy wręcz ucieka przed pewnymi sytuacjami, a w skrajnych przypadkach boi się wyjść z domu. Jeżeli reakcja lękowa dotyczy wybiórczo określonych sytuacji (np. lęk przed samochodami) nazywamy ją fobią. Przwlekłe stany lękowe mogą być przyczyną dolegliwości psychosomatycznych takich jak zaburzenia trawienia, nadciśnienie, astma czy dolegliwości dermatologiczne (np. egzemy).

Depresja - jest swego rodzaju maską lęku. Pies staje się mało aktywny, apatyczny, traci zainteresowanie otoczeniem oraz apetyt, zdarza się, że swoje legowisko opuszcza wyłącznie w celu załatwienia potrzeb fizjologicznych.

Agresywność - nerwicowa agresywność to przeważnie reagowanie silnym pobudzeniem, szczekaniem i rzadziej otwartym atakiem na sytuacje nie mające charakteru zagrożenia (np. dzwonek telefonu, pojawienie się kogoś znanego). Dość łatwo odróżnić je od właściwej psu agresji w obronie stada, bo towarzyszy jej nadmierne pobudzenie i wyraźny lęk.

Zachowania stereotypowe - to między innymi wygryzanie lub kompulsywne wylizywanie sobie pewnych partii ciała prowadzące do powstawania ran, uporczywe ujadanie lub wycie, bieganie za własnym ogonem, chodzenie tam i z powrotem. Funkcją tego typu zaburzeń jest odreagowanie nadmiernego napięcia.

Przyczyny nerwicy są złożone, tak jak złożone są warunki w których żyje współcześnie pies i czynniki nań oddziałujące. Związane z udomowieniem przeniesienie psa z naturalnych warunków wilczego stada, do skomplikowanej rzeczywistości jego obecnej ludzkiej rodziny jest dla niego szczególnym wyzwaniem.
Warunki dużych miejskich aglomeracji, tłok, hałas, samochody, zanieczyszczenie środowiska, konieczność dostosowania się do warunków życia ludzi sprawia, że współczesny pies ma ograniczoną możliwość realizacji naturalnych instynktów. Nie poluje, nie kryje samic, jest pozbawiony odpowiedniej ilości ruchu, długie godziny spędza w samotności. Prowadzi to w prosty sposób do zakłócenia równowagi emocjonalnej psa, co sprzyja pojawieniu się zaburzeń nerwicowych.
W dużej mierze przyczyną zachowań nerwicowych są traumatyczne przeżycia (np. bicie), izolacja, brak bodźców rozwojowych, stan emocjonalny matki (tak w czasie ciąży jak i w czasie wychowywania potomstwa), postępowanie ludzi wobec szczeniąt (np. niezrównoważeni właściciele) wreszcie predyspozycje genetyczne.

Tak jak złożone i kompleksowe są przyczyny nerwic tak samo złożone i kompleksowe powinno być oddziaływanie terapeutyczne. Obok ustalenia prawidłowych zasad komunikacji z psem - co jest podstawą właściwych oddziaływań terapeutycznych, potrzebny jest dostosowany do zaburzeń trening behawioralny (odwarunkowanie nieprawidłowych zachowań), kontakt fizyczny z psem (np. masaż), ćwiczenia poprawiające więź (w formie zabawy), optymalizacja diety, a niekiedy pomoc farmakologiczna (w konsultacji z lekarzem weterynarii).

Syndrom pozbawienia bodźców w okresie szczenięcym - syndrom kennelowy

To niespotykane wśród psów żyjących w warunkach rodzinnych zaburzenie, jest charakterystyczne dla dużych hodowli nastawionych na szybką i tanią "produkcję" szczeniąt. Jest odpowiednikiem zaburzeń osobowości u ludzi i wymaga długotrwałego i cierpliwego oddziaływania terapeutycznego.
Przyczyną objawów syndromu kennelowego jest niedostateczna ilość bodźców rozwojowych w pierwszych 12 tygodniach życia. Bodźce te to obecność matki, kontakt z rodzeństwem, innymi psami, ludźmi i sytuacjami z jakimi dorosły pies ma zwykle do czynienia.

Można wyróżnić trzy stadia tego zaburzenia.

1. W pierwszym stadium zwanym fobią ontogeniczną , pies nie toleruje różnego rodzaju bodźców i sytuacji, takich jak hałas, huk, samochody, rowery, dzieci, obcy ludzie, dźwięk telefonu, itp. Bodźce te wywołują u psa atak paniki, ucieczki, próby ukrycia się, lub reakcje agresji ze strachu lub rozdrażnienia. Z czasem ilość bodźców wywołujących tego typu zachowania rośnie. Zdarza się, że pies nie chce wychodzić na spacery, załatwia się w mieszkaniu.

2. Drugie stadium syndromu kenelowego to lęk kenelowy. W tym stadium zachowanie zachowania lękowe zanikają. Pies przybiera często badawczą postawę - kończyny złączone razem, szyja wyciągnięta, uszy postawione, ogon podkulony pod siebie - lub wyczekującą - uszy postawione, ogon podkulony, pies stoi bez ruchu. Podczas karmienia pies je bardzo szybko i niespokojnie, zdarza się że posila się tylko nocą. Czasem występuje u psa nadmierny apetyt lub nadmierne pragnienie. Czasem pojawiają się czynności kompulsywne jak nadmierne wylizywanie się i wygryzanie (zazwyczaj łap, ogona, zadu) prowadzące do uszkodzeń ciała. U suk występować mogą opóźnienie wystąpienia pierwszej cieczki lub ciąża urojona.

3. W trzecim etapie dominuję objawy depresji . Pies przestaje interesować się otoczeniem, rzadko opuszcza legowisko, nie bawi się. Większość czasu spędza leżąc na posłaniu, chociaż nie śpi. Jeśli natomiast śpi to niespokojnie, często się budząc. Zdarza się, że przez sen oddaje mocz, a nawet kał. Posiłki spożywa nocą, często wygryza się i wylizuje nadmiernie powodując rany na swoim ciele.

Nie zawsze rozwój syndromu kennelowego przebiega przez wszystkie stadia. Zdarza się, że pies pozostaje na etapie lęku lub nadmiernej agresywności.

Oddziaływania terapeutyczne w wypadku syndromu kennelowego są dość złożone i obejmują obok podstawowego treningu komunikacji, trening warunkowania, zadania i zabawy terapeutyczne, trening kontaktu fizycznego. Zawsze jednak praca z psem obciążonym deficytem bodźców rozwojowych wymaga dużo cierpliwości, wytrwałości i opanowania, zaś sukces terapeutyczny zależy w sporej mierze od stadium zaburzenia.

Autor: Andrzej Kłosiński AmiChien Terapia Zachowania Psów www.psycholog.zoologia.pl