Canaan Dog - cywilizowany dzikus

                      Średniej wielkości pies, sklasyfikowany przez FCI w V gr. – szpice i psy w typie pierwotnym. W Polsce należy do rzadko spotykanych ras. W 2014r. w ZKwP zarejestrowane były cztery suki, z tego dwie jako hodowlane. W tym samym roku, na Międzynarodowej Wystawie Psów Rasowych w Warszawie były pokazane dwie suki (piaskowo biała i ruda) z hodowli Samoroduk Pani Aleksandry Baranovej. W opracowaniach na temat rasy można znaleźć wzmiankę o pochodzeniu od psów pariasów. Tak określali Anglicy bezpańskie, wałęsające się psy w krajach wschodu. Były tolerowane jako zwierzęta zjadające różne odpadki, żerujące na śmietnikach, zjadające różne nieczystości… Ze względu na bardzo niejednoznaczne, zróżnicowane pochodzenie tych psów, kynolodzy nie są zgodni jak powinny być sklasyfikowane. Trudność polega m.in. na tym, że wspomniane psy są obecnie znacznie przemieszane z rasami pochodzenia europejskiego. Tym samym zatraciły swoje pierwotne pochodzenie. Niektórzy badacze uważają, że istnieją nadal pariasy nie skażone europejskimi domieszkami. Np. w indiańskich wioskach dopływu Amazonki. Także we wsiach Afryki i Indii, odległych od wielkich aglomeracji. Interesujące spostrzeżenia podaje Hans Räber: „…u Indian żyjących nad Amazonką i Majów na półwyspie Jukatan znalazłem te same psy co w hinduskich wioskach oraz afrykańskim buszu u Samburów.” Autor podkreśla znaczący wpływ selekcji dokonywanej nie przez ludzi a przez środowisko.

Warunki życia tych psów powodują, że eliminowane są wszelkie formy skrajne, a przeżywają tylko określone typy. Konsekwencją tego jest m.in. wielkość, która waha się od 40 do 50 cm. Najczęściej stojące uszy, krótka twarda szata i zakręcony ogon. We współczesnych czasach, w Izraelu psami pariasami zajmowali się Państwo R.i R. Menzel. W 1960 roku opublikowali pracę, w której klasyfikują wspomniane czworonogi jako „przedstawicieli rasy naturalnej”. Charakterystyczna jest ich podatność zarówno na szybkie ucywilizowanie, udomowienie jak i cofnięcie  do formuły psa dzikiego. Decyduje o tym traktowanie przez człowieka. W nowych osiedlach państwa Izrael pojawiały się, nie wiadomo skąd, psy pariasy. Ze względu na istniejące zagrożenie wścieklizną walczono z nimi przy pomocy trucizn.

Początki wyprowadzenia rasy były następujące. Państwo Menzel wyłapywali wolno żyjące suki z rują i za ich pośrednictwem odławiali samce. Pierwszym psem w księdze hodowlanej był samiec Dugma (po polsku „Model”) schwytany wspomnianą metodą. Celem Państwa Menzel było wyhodowanie z pariasów rodzimej rasy psów obrończych i do stróżowania, które byłyby lepiej przystosowane do miejscowych warunków klimatycznych niż psy sprowadzane z Europy. Hodowla miała wiele mówiący przydomek „Me Bnei Habitachon” („Synowie bezpieczeństwa”). Kontynuację hodowli podjęła dr Dvora Ben-Shaul (Przydomek hod. „Shaar-Hagai”), która eksportowała wspomniane psy do USA gdzie zainteresowanie rasą było większe niż w Izraelu. Popularyzację rasy w Europie podjęła Eva Maria Krämer.

Pochodzący z Kanaan w Izraelu pies stanowi kynologiczną osobliwość, choćby ze względu na nie ustaloną bliżej przeszłość. Profesor Menzel opracowała pierwszy wzorzec rasy. Początki hodowli były trudne m.in. ze względu na brak a także różnorodność „materiału hodowlanego”. Beduini nie chcieli sprzedawać swoich psów, a dzikie szczenięta kanaan dog ukrywane przez suki w głębokich dołach – norach już w wieku 5 tygodni wykazywały ogromną agresję… i chowały się w zakamarkach jamy. Planowa hodowla rozpoczęła się w zasadzie po śmierci prof. Mamzel w 1973 roku. Zmieniono wzorzec w 1974 roku. Kontynuacja hodowli prowadzona pod przydomkiem „Shaar Hagai” jako wzór przyjęła typ dziko żyjącego psa z okolic Jerozolimy. Przewodnią ideę stanowił pies odporny na zmienne warunki klimatyczne, samodzielny, zdolny do pokonywania kłusem znacznych odległości po twardej, kamienistej ziemi w poszukiwaniu wody czy pożywienia. W założeniach hodowlanych uznano celowość eliminacji wszelkich cech które ograniczałyby przydatność zwierzęcia – mieszkańca pustyni. Np. w warunkach skrajnego nasłonecznienia ważna jest pigmentacja chroniąca przed rakiem skóry itp. Warunki życia wykształciły u tych psów skrajną nieufność w stosunku do obcych, doskonały węch i słuch, podzielność uwagi. Dlatego są cenione w wojsku (m.in. doskonale wykrywają miny) i służbach para militarnych. Doświadczenia hodowlane z Izraela wskazywały m.in. na potrzebę wczesnego rozdzielania miotu ze względu na krwawe walki pomiędzy szczeniętami o pozycję.

Doświadczenia z miotami odchowanymi w Niemczech nie potwierdzały tego. Psy omawianej rasy bardzo przywiązują się do swojego otoczenia, niechętnie opuszczają terytorium. Nie maja skłonności do wałęsania. Są łatwe do ułożenia i szybko przystosowują się do zmiany warunków. Szata jest łatwa do pielęgnacji. Cechą tych psów jest niezwykła dbałość o czystość szaty. Potrzebują sporo ruchu, wybiegania. Nie mają specjalnych preferencji w zakresie żywienia. Zaobserwowano, że mają mniejsze zapotrzebowanie na wodę niż inne rasy psów. Mioty liczą zazwyczaj 4-5 sztuk. Suki odchowują małe starannie, czysto, długo karmią, są dość surowe dla potomstwa. Osobliwą cechą omawianych psów jest poszukiwanie bliskości człowieka, a zarazem utrzymywanie pewnego dystansu. Panuje opinia, że kanaan dog z oddaniem opiekuje się, ochrania gospodarstwo gdzie mieszka, dzieci, zwierzęta. Nie jest „przytulanką”, nie narzuca swojego towarzystwa. Jest wierny w sobie właściwy sposób. Nie trzyma się kurczowo, ale będzie śledził każdy ruch swego pana.

Wracając do założeń hodowlanych prof. Menzel. Jej celem było zachowanie naturalnych, odziedziczonych po pariasach, właściwości rasy. Łatwego dostosowywania się do zmian klimatycznych, zdrowotnej odporności, znikomego zapotrzebowania na pożywienie, łatwości pielęgnacji, a zwłaszcza unikalnej osobowości psa. Te uwarunkowania realizowała poprzez rozszerzanie puli genowej, krzyżówki z nowymi dzikimi egzemplarzami. Te założenia były następnie realizowane w latach 1970-ych w  hodowli Shaar Hagai. W programie hodowlanym wybitną rolę odegrał późniejszy champion Izraela „Laish Me Bnei Habitachon”. Jednak jako przewodnią ideą nadal kierowano się zasadą możliwego wzbogacania puli genowej poprzez odławianie nowych nabytków. Sprawa była trudna gdyż surowe przepisy o zwalczaniu wścieklizny nakazywały likwidację dzikich sfor psów. Zmiany społeczne też nie sprzyjały wspomnianym założeniom. Beduini coraz częściej zamiast psów pariasów trzymają pudle, setery i inne europejskie rasy… Tym samym bardzo trudno było znaleźć psy czystej rasy. Pewna okazja nadarzyła się po wojnie w 1973 roku (Yom – Kippur) kiedy z odległych terenów udało się sprowadzić kilka psów. Ażeby dopuścić do hodowli, dzikie psy musiały spełniać dwa warunki („mium” – dobór). Od sędziego rasy pies musiał uzyskać ocenę „bardzo dobry”. Drugi warunek to – wskazanie na skojarzenie z partnerem o udokumentowanym pochodzeniu. Potomstwo podlegało dokładnej obserwacji dotyczącej zachowania cech czystej rasy wg uwarunkowań wzorca. W obecnych czasach odnotowuje się w Izraelu wzrost zapotrzebowanie na psy stróżujące. Łatwość ułożenia, wierność, czujność i ostrość canaan dog wskazuje na coraz szersze zastosowanie nie tylko w gospodarstwach domowych, ale także w służbach paramilitarnych i wojsku. Jednocześnie coraz częściej pojawiają się na wystawach psów rasowych. Także w Polsce. Można sądzić, że zainteresowanie tą rasą kynologów, hodowców będzie sprzyjać dalszemu jej rozwojowi.

Jan Borzymowski

Rycina. Jan Borzymowski
Literatura: Räber Hans. Encyklopedia psów rasowych. T. I. Wyd. Multico. Warszawa 1999r.

Wzorzec FCI nr 273 /16.06.1999/, wersja angielska CANAAN DOG FCI-St n° 273 2
TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel.

POCHODZENIE: Izrael.

DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA: 28.11.1985.

UŻYTKOWOŚĆ: Pies stróżujący i obronny.

KLASYFIKACJA F.C.I.: Grupa 5 Szpice i psy ras pierwotnych. Sekcja 6 Psy ras pierwotnych. Bez prób pracy.

WRAŻENIE OGÓLNE: Średniej wielkości, harmonijny, mocny, kwadratowej budowy pies w typie dzikiego psa. Wyraźna różnica między płciami.

USPOSOBIENIE/TEMPERAMENT : Czujny, szybko reagujący, nieufny w stosunku do obcych, bardzo obronny, lecz naturalnie nie agresywny. Czujny nie tylko wobec człowieka, ale również w stosunku do innych zwierząt. Niezwykle oddany i posłusznie uczący się. GŁOWA : O dobrych proporcjach, w kształcie tępego klina średniej długości, wydaje się szersza ze względu na nisko osadzone uszy.

OKOLICA MÓZGOCZASZKI : Czaszka: Nieco spłaszczona. Szersza dopuszczalna w przypadku mocnych, samczych głów. Stop: Płytki, lecz zaznaczony.

OKOLICA TWARZOCZASZKI: Nos: Czarny. Kufa: Mocna, umiarkowanej długości i szerokości. Wargi: Przylegające. FCI-St n° 273 3 Szczęka i żuchwa oraz uzębienie: Szczęka i żuchwa powinny być mocne. Pełne uzębienie w zgryzie nożycowym lub cęgowym. Oczy: Ciemnobrązowe, nieco ukośne, migdałowego kształtu. Istotne są ciemne obwódki [oczu]. Uszy: Stojące, stosunkowo krótkie i szerokie, nieco zaokrąglone na końcach, nisko osadzone.

SZYJA: Umięśniona, średniej długości.

TUŁÓW: Kwadratowy. Kłąb: Dobrze rozwinięty. Grzbiet: Prosty. Lędźwie: Umięśnione. Klatka piersiowa: Głęboka, umiarkowanej szerokości. Żebra dobrze wysklepione. Brzuch: Dobrze podciągnięty.

OGON: Wysoko osadzona gruba kita, noszona zawinięta nad grzbietem.

KOŃCZYNY: Umiarkowanie kątowane. Istotna jest harmonia.

KOŃCZYNY PRZEDNIE : Przednie kończyny idealnie proste. Łopatki: Ukośne i umięśnione. Łokcie: Przylegające do tułowia. KOŃCZYNY TYLNE: Mocne. Uda: Mocne, z tyłu delikatnie opiórowane. Kolana: Dobrze kątowane. Stawy skokowe: Nisko ustawione.

ŁAPY: Mocne, okrągłe, kocie, o twardych opuszkach.

CHÓD/RUCH : Szybki, lekki, energiczny kłus. Powinien ukazywać dużą zwinność i wigor [psa]. Istotne znaczenie ma poprawność ruchu.

SZATA: FCI-St n° 273 4 WŁOS: Włos okrywowy gęsty, szorstki i prosty, długości od krótkiej do średniej. Podszycie przylegające i obfite. MAŚĆ: Od piaskowej do rudobrązowej, biała, czarna lub cętkowana, z maską lub bez. Jeżeli z maską – musi ona być symetryczna. Czarna maska dopuszczalna u [psów] wszystkich maści. Białe znaczenia dopuszczalne u [psów] wszystkich maści – często występują znaczenia „boston terriera”. [Maść] Szara, pręgowana, czarna podpalana i trójkolorowa – niedopuszczalne. Kolory pustynne – piaskowy, złoty, rudy, kremowy – są najbardziej typowe dla rasy.

WIELKOŚĆ I CIĘŻAR CIAŁA: Wielkość: Wysokość w kłębie: 50-60 cm. Psy mogą być znacznie większe, niż suki. Ciężar ciała: 18-25 kg.

WADY: Wszelkie odstępstwa od wyżej wymienionych cech należy uznać za wady, których ocena powinna być proporcjonalna względem ich stopnia i zasięgu. Każdy pies, przejawiający fizyczne lub psychiczne nieprawidłowości, powinien zostać zdyskwalifikowany. Uwaga: Samce powinny mieć dwa normalnie wykształcone jądra, całkowicie opuszczone do moszny.