Procedury Ratownicze Straży Pożarnej

I. Wstęp

Wytyczne do organizacji ratownictwa medycznego w Krajowym Systemie Ratowniczo - Gaśniczym zwane dalej "procedurami" opracowano w celu ujednolicenia zasad udzielania pomocy medycznej osobom będącym w nagłym stanie zagrożenia życia i zdrowia przez ratowników Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego i podmiotów współpracujących na mocy stosownych porozumień oraz zapewnienia właściwego nadzoru nad poziomem ich wyszkolenia.
Niniejsze wytyczne określają procedury prowadzenia działań ratowniczych w zakresie udzielania pierwszej pomocy medycznej oraz obejmują zadania koordynatorów ratownictwa medycznego, programy szkolenia, standardy sprzętowe i standardy dokumentacji.
Niniejsze wytyczne są spójne z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo - gaśniczego, a ponadto stanowią kontynuację "Koncepcji Organizacji Ratownictwa Medycznego w KSRG z 1998 r." i "Wytycznych w sprawie realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego przez strażaków - ratowników KSRG z 17 marca 1999 r.".

II. Część Ogólna

Ratowanie życia i zdrowia ludzi stanowi najistotniejsze spośród zadań nałożonych na służby i podmioty ratownicze Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego zwanego dalej "KSRG".

Na ratownictwo medyczne składają się przedsięwzięcia organizacyjne i środki podejmowane dla udzielenia pomocy medycznej poszkodowanym oraz zagrożonym ludziom.

Ratownictwo medyczne jest nieodłącznym elementem każdego rodzaju ratownictwa i realizowane jest poprzez:

• niesienie pomocy medycznej w przypadku wystąpienia nagłych zagrożeń życia lub zdrowia,
• zapewnienie spójności i koordynacji działań ratowniczych,
• dokumentowanie przebiegu działań ratowniczych oraz analizę ich efektywności,
• szkolenie i popularyzację prawidłowych zachowań ratowniczych,
• przestrzeganie zasad etyki i humanitaryzmu.

Ilekroć w wytycznych jest mowa o:

• nagłym zagrożeniu - należy przez to rozumieć zdarzenie prowadzące do szybkiego pogarszania się stanu zdrowia lub groźby utraty życia ludzkiego,

• ratownictwie medycznym - rozumie się przez to działania medyczne mające na celu ratowanie życia i zdrowia ludzi w stanach nagłych zagrożeń, realizowane przez lekarzy w rozumieniu przepisów o zawodzie lekarza oraz przez wyszkolonych ratowników nie będących lekarzami, a wypełniających zadania na mocy odpowiednich przepisów i certyfikatów,

• podmiocie ratownictwa medycznego - rozumie się przez to zakłady opieki zdrowotnej, formacje, służby, organizacje i osoby, które zgodnie z ustawowymi lub statutowymi zadaniami zobowiązane są do prowadzenia działań z zakresu ratownictwa medycznego,
• zdarzeniu pojedynczym - rozumie się przez to nagłe zagrożenie, którego skutki dotyczą jednej osoby poszkodowanej,
• zdarzeniu mnogim - rozumie się przez to nagłe zagrożenie, którego skutki dotyczą więcej niż jednej osoby poszkodowanej, ale mogą być opanowane siłami podmiotów ratowniczych obecnych na miejscu zdarzenia,
• zdarzeniu masowym - rozumie się przez to nagłe zagrożenie, w wyniku którego zapotrzebowanie na medyczne działania ratownicze przekracza możliwości obecnych na miejscu zdarzenia sił i środków oraz zachodzi konieczność prowadzenia segregacji rozumianej jako ustalanie priorytetów leczniczo- transportowych,
• koordynacji ratownictwa medycznego - rozumie się przez to działania organizacyjno - administracyjne zmierzające do zapewnienia współpracy podmiotów realizujących zadania z zakresu ratownictwa medycznego na danym obszarze /powiat, województwo/,
• koordynatorach ratownictwa medycznego PSP - rozumie się przez to osoby posiadające wyższe wykształcenie medyczne nadzorujące wykonywanie zadań z zakresu organizacji ratownictwa medycznego w KSRG,
• pierwszej pomocy medycznej - rozumie się przez to wszelkie medyczne działania ratownicze realizowane przed podjęciem działań przez specjalistyczny zespół ratownictwa medycznego,
• ratownikach KSRG - rozumie się przez to strażaków PSP, OSP, ZSR (ZSP) i z innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz ratowników podmiotów ratowniczych włączonych do KSRG lub ratowników z podmiotów współpracujących z KSRG na mocy stosownych porozumień, realizujących zadania z zakresu ratownictwa medycznego,
• strażakach - rozumie się przez to strażaków z jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Udzielanie pierwszej pomocy medycznej przez ratowników KSRG działających na miejscu zdarzenia występuje w następujących przypadkach:

• braku specjalistycznego zespołu ratownictwa medycznego,
• niemożności wykorzystania personelu jednostek ochrony zdrowia na miejscu zdarzenia, gdy dostęp do poszkodowanych znajdujących się w strefie zagrożenia będzie możliwy tylko dla ratowników KSRG przy wykorzystaniu sprzętu ratowniczego,
• gdy zdarzenie ma cechy zdarzenia masowego, czyli w sytuacji, kiedy zapotrzebowanie na medyczne działania ratownicze przekracza możliwości obecnych na miejscu zdarzenia służb i podmiotów ratowniczych.

W ramach udzielanej pierwszej pomocy medycznej, ratownicy KSRG zobowiązani są po wyszkoleniu i zdaniu egzaminu końcowego lub sprawdzającego do wykonywania następujących czynności medycznych:

• resuscytacji krążeniowo - oddechowej bezprzyrządowej i przyrządowej z podaniem tlenu oraz zastosowaniem według wskazań defibrylatora automatycznego,
• tamowania krwotoków zewnętrznych i opatrywania ran,
• unieruchomienia złamań i podejrzeń złamań kości oraz zwichnięć,
• ochrona przed wychłodzeniem i przegrzaniem,
• prowadzenia wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego,
• stosowania tlenoterapii 100 % tlenem również przy zastosowaniu respiratora transportowego,
• ewakuacji ze strefy zagrożenia,
• wsparcia psychicznego poszkodowanych lub zagrożonych ludzi,
• prowadzenia segregacji wstępnej w zdarzeniach masowych,
• opieki nad poszkodowanymi w miejscu wyznaczonym na terenie akcji ratowniczej, we współpracy z pracownikami jednostek ochrony zdrowia.

Zadania, o których mowa w ust. 6 realizowane są w zależności od rodzaju obrażeń i zagrożenia poszkodowanych wg procedur ratowniczych.

W zdarzeniach z udziałem poszkodowanych, a szczególnie w zdarzeniach masowych, nadzór nad medycznymi działaniami ratowniczymi służb i podmiotów ratowniczych przejmuje Koordynator Medycznych Działań Ratowniczych, zwany dalej w skrócie "KMDR" podlegający w czasie działań ratowniczych Kierującemu Działaniem Ratowniczym zwany dalej w skrócie "KDR" i ściśle z nim współpracujący - KMDR jest pierwszy przybyły na miejsce zdarzenia lekarz, np.: z zespołu jednostki ochrony zdrowia, natomiast w sytuacji braku lekarza, KMDR może być także każda osoba, których deklarowane kompetencje w zakresie ratownictwa medycznego są wyższe niż kompetencje KDR, np.: pielęgniarki, ratownika medycznego.

KMDR, o którym mowa w ust. 8, nadzoruje działania ratownicze wszystkich podmiotów uczestniczących w działaniach ratowniczych w aspekcie medycznym.

W zależności od skali i rodzaju zdarzenia, KMDR powinien współpracować także z dowódcami odcinków ratowniczych, sztabem i rzecznikiem prasowym, w ramach istniejącego na danym terenie planu ratowniczego lub wykonywać inne zadania zlecone przez KDR.

W sytuacji braku na miejscu zdarzenia KMDR koordynacja medycznych działań ratowniczych należy do kierującego działaniem ratowniczym.

Ratownicy KSRG powinni przechodzić szkolenie z zakresu ratownictwa medycznego zakończone egzaminem zgodnie z niniejszymi wytycznymi.