Metodyka badań osmologicznych

WPROWADZENIE
1. Metodyka badań osmologicznych, zwana dalej „Metodyką” określa zadania realizowane przez Policję w zakresie zabezpieczania, pobierania, powielania i badania materiałów osmologicznych.

2. Zadania określone w ust.1 realizowane są przez osoby przeszkolone w zakresie osmologii.

3. Czynności związane z zabezpieczaniem śladów osmologicznych dokumentowane są zgodnie z wymogami określonymi w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, zwanego dalej „k.p.k.”.

4. Z czynności pobrania materiału porównawczego sporządza się stosowany protokół.

ZABEZPIECZANIE MATERIAŁU DOWODOWEGO
1.    Ślady osmologiczne powinien zabezpieczać technik kryminalistyki. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach czynności te może wykonywać inny, przeszkolony w zakresie osmologii policjant.

2.    Ślady osmologiczne zabezpiecza się w trakcie oględzin:
1)    na miejscu zdarzenia;
2)    w jednostce organizacyjnej Policji - w wypadku braku możliwości dokonania zabezpieczenia na miejscu zdarzenia;
3)    w pracowni osmologicznej - w wypadku konieczności zastosowania metod laboratoryjnych.

3. Ze względu na specyfikę śladów osmologicznych, należy zabezpieczać je na miejscu zdarzenia w pierwszej kolejności.
 
4. Ślady osmologiczne należy zabezpieczać z wytypowanych miejsc, przedmiotów i śladów, nie ograniczając ich przydatności do innych badań kryminalistycznych.

5. Wyjątkowo zabezpiecza się ślady osmologiczne:
1) z miejsc lub przedmiotów, z którymi miał kontakt inny pies;
2) ze środków spożywczych;
3) z miejsc lub przedmiotów zanieczyszczonych substancjami o nieznanych właściwościach;
4) z wilgotnych podłoży.

6. Przypadki wymienione w ust. 5, należy opisać w metryczce śladu

7. Do zabezpieczania śladów osmologicznych należy używać:
1) fabrycznie nowych pochłaniaczy zalecanych do stosowania przez Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji;
2) fabrycznie nowej folii aluminiowej;
3) fabrycznie nowych słoików szklanych ze szczelnymi nakrętkami - typu „Twist”;
4) fabrycznie nowych torebek foliowych o różnych rozmiarach – wyłącznie do krótkotrwałego zabezpieczenia śladu;
5) rękawiczek jednorazowego użytku;
6) metalowych pęset lub szczypiec długości ok. 30 cm.

8. Zabezpieczania śladu osmologicznego dokonuje się poprzez kontakt pochłaniaczy z przedmiotem lub miejscem, w czasie nie krótszym niż 30 minut. Wydłużenie czasu zabezpieczania zależy przede wszystkim od:
1) przypuszczalnego czasu kontaktu osoby z powierzchnią podłoża;
2) czasu opóźnienia;
3) rodzaju podłoża;
4) warunków środowiskowych w miejscu pozostawienia śladu.

9. Przedmiot lub miejsce, z którego zabezpiecza się ślad osmologiczny nakrywa się pochłaniaczami, a następnie folią aluminiową .

10. Po upływie czasu określonego w ust. 8, zdejmuje się folię aluminiową, pochłaniacze przenosi do słoika, który następnie szczelnie się zamyka.

11. Ślad osmologiczny z odzieży zabezpiecza się z tej części, która miała bezpośredni kontakt  z ciałem. Z małych części odzieży i przedmiotów zabezpiecza się poprzez zamknięcie ich w słoiku razem z pochłaniaczami.

12. Ślad osmologiczny zabezpieczony z wilgotnego podłoża, należy niezwłocznie zamrozić.

13. Ślady krwawe przeznaczone do badań osmologicznych zabezpiecza się jako:
1) wysuszone zeskrobiny umieszczone w słoiku;
2) małe przedmioty z wysuszonymi śladami krwawymi umieszczone w słoikach;
3) wilgotne ślady krwawe - niemożliwe do zabezpieczenia sposobami opisanymi powyżej, zabezpiecza się bezpośrednio na pochłaniacze, które po wysuszeniu umieszcza się w słoikach;
4) w przypadku braku możliwości uzyskania zeskrobin - wysuszony ślad krwawy,   po zwilżeniu wodą destylowaną przenosi się na pochłaniacze i dalej postępuje się jak w pkt. 3.

14. Przy technicznym i procesowym zabezpieczaniu śladów osmologicznych obowiązują takie same procedury, jak przy zabezpieczaniu innych śladów kryminalistycznych.

15. Techniczne zabezpieczenie śladów osmologicznych wykonuje się stosując metody opisane w ust. 8. Zabezpieczenia słoików powinny być tak wykonane, by otwarcie było niemożliwe bez ich zniszczenia.

16. Procesowe zabezpieczenie obejmuje opis w protokole oględzin (miejsca, przedmiotu) i sposób technicznego zabezpieczenia śladu, a zwłaszcza:
1) oznaczenie śladu kolejnym numerem;
2) wykonanie fotografii podłoża z którego zabezpiecza się ślad osmologiczny;
3) wypełnienie metryczki i przymocowanie jej do słoika w sposób trwały.

17. Wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, ślady osmologiczne zabezpiecza się metodami laboratoryjnymi, opisując te czynności w opinii.

18. Metody laboratoryjne  wykorzystywane są wyłącznie przez ekspertów osmologii i służą do:
1) zabezpieczania śladów osmologicznych przy pomocy urządzeń oraz technik, których nie można zastosować podczas oględzin na miejscu zdarzenia;
2) powielania śladów osmologicznych.

POBIERANIE MATERIAŁU PORÓWNAWCZEGO
1. Podejrzany (oskarżony), zgodnie z art. 74 § 2  k.p.k., jeżeli jest to konieczne do celów dowodowych, obowiązany jest poddać się pobraniu krwi lub wydzielin organizmu. W granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, w wypadkach nie cierpiących zwłoki, zgodnie z art. 308 § 1 k.p.k. można dokonać pobrania próby krwi i wydzielin organizmu również od osoby podejrzanej.

2. Do pobierania materiału porównawczego stosuje się sprzęt i materiały, jak do zabezpieczania śladów osmologicznych.

3. Materiał porównawczy pobiera policjant przeszkolony w zakresie osmologii.

4. Materiału porównawczego nie może pobierać technik kryminalistyki, jak też policjant, który bezpośrednio uczestniczył w zabezpieczaniu materiału dowodowego.

5. Materiał porównawczy pobiera się w pomieszczeniu wolnym od silnych, obcych zapachów.

6. Materiał porównawczy pobiera się z uprzednio umytych i osuszonych dłoni.

7. W szczególnych przypadkach można pobierać materiał porównawczy z innych części ciała.

8. Czas pobierania materiału porównawczego wynosi 15 minut.

9. Materiał porównawczy pobiera się na minimum 2 pochłaniaczach na 1 zabezpieczony materiał dowodowy.

10. Materiał porównawczy z pobranej krwi zabezpiecza ekspert osmologii.

11. W wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie ma możliwości pobrania materiału porównawczego bezpośrednio od osoby, może on zostać pobrany z przedmiotu (rzeczy osobistej), co do której istnieje pewność, że dana osoba miała z nią bezpośredni kontakt.

12. Pobrany materiał porównawczy, technicznie zabezpiecza się tak, jak materiał dowodowy stosując metryczkę.

POBIERANIE MATERIAŁÓW KONTROLNYCH I UZUPEŁNIAJĄCYCH
1. Pobrania materiału kontrolnego i uzupełniającego dokonuje policjant posiadający przeszkolenie w tym zakresie, który nie uczestniczył w zabezpieczaniu i pobieraniu  materiału dowodowego i porównawczego.  

2. Do pobierania i zabezpieczania materiałów kontrolnych i uzupełniających stosuje się sprzęt, materiały oraz techniki takie, jak do zabezpieczania materiału dowodowego i porównawczego.

3. O rodzaju i doborze materiałów kontrolnych i uzupełniających decyduje ekspert osmologii, dostosowując je każdorazowo do specyfiki badanych materiałów.

BADANIE ŚLADÓW OSMOLOGICZNYCH
1. O technice i taktyce prowadzenia badań osmologicznych decyduje ekspert osmologii.

2. Badanie prowadzi się przy użyciu minimum 2 psów do badań osmologicznych.

3. Psy muszą posiadać aktualne atesty.

4. Badania osmologiczne można prowadzić w pracowni posiadającej aktualny certyfikat. Certyfikaty wydaje komisja powołana przez Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji.

5. Badania należy wykonywać w rozpoznawalni, która spełnia następujące wymogi:
1) rozmiar i kształt powinny być dostosowane do warunków, w jakich psy były tresowane,
2) optymalna temperatura wewnątrz pomieszczenia: 18 ÷ 20oC,
3) optymalna wilgotność względna wewnątrz pomieszczenia: 60 ÷ 70%,
4) oświetlenie żarowe lub inne o zbliżonych parametrach,
5) brak źródeł negatywnych bodźców zapachowych, akustycznych i optycznych, mogących rozpraszać uwagę pracującego psa,
6) brak w pobliżu pomieszczenia źródeł silnego pola elektromagnetycznego,
7) kształt, wymiary i oświetlenie pomieszczenia powinny umożliwiać rejestrację przebiegu badań środkami audiowizualnymi,
8) wyposażenie:
- a)    system telewizji przemysłowej lub stacjonarna kamera wideo,
- b)    zmywarka do naczyń,
- c)    suszarka sterylizacyjna,
- d)    zamrażarka do przechowywania  śladów z wilgotnych podłoży,
- e)    sprzęt laboratoryjny.

6. Pomieszczenia dla psów powinny znajdować się w pobliżu rozpoznawalni.

7. Badanie osmologiczne przeprowadza się przygotowując dla każdego psa niezależny ciąg selekcyjny.

8. Można zastosować inną taktykę prowadzenia badań, wykluczającą możliwość kierowania się wskazaniami psa użytego jako pierwszego.

9. Dopuszcza się następujące warianty zestawienia ciągu selekcyjnego:
1) szereg (minimum 5 stanowisk);
2) okrąg (minimum 10 stanowisk);
3) inne, po uzyskaniu akceptacji Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji.

10. Integralną częścią każdego badania osmologicznego są próby kontrolne.

11. Bezpośrednio przed identyfikacją materiałów procesowych wykonuje się próby kontrolne, mające na celu ustalenie, czy:
1) pies jest w dyspozycji do pracy węchowej;
2) w ciągu selekcyjnym występują zapachy zaburzające pracę psa.

12. W próbach kontrolnych pies musi sprawdzić wszystkie materiały użyte do zbudowania  ciągu selekcyjnego.

13. Należy wykonać minimum 3 próby kontrolne (2 próby w układzie kontroli pozytywnej  i 1 próbę w układzie kontroli negatywnej). O ilości i rodzaju dodatkowych prób kontrolnych decyduje ekspert osmologii prowadzący badania.

14. Do badań osmologicznych kwalifikuje  się materiały po upływie minimum 24 godzin od chwili ich zabezpieczenia i pobrania.

15. Badania przeprowadza się „z materiału dowodowego na materiał porównawczy”. W uzasadnionych przypadkach można przeprowadzić badania:
1) „z materiału porównawczego na materiał dowodowy”;
2) „z materiału dowodowego na materiał dowodowy”;
3) „z materiału porównawczego na materiał porównawczy”.

16. Technik  osmologii  nie może znać ustawienia materiałów w ciągu selekcyjnym i po każdej próbie, wraz z psem opuszcza rozpoznawalnię.

17. W trakcie badania, technik osmologii nie może mieć bezpośredniego kontaktu  z materiałami umieszczonymi w ciągu selekcyjnym.

18.  W rozpoznawalni, w trakcie badania może przebywać tylko technik osmologii z psem.

19. Technik osmologii może nagradzać psa w trakcie pracy.

20. Pies powinien pracować bez smyczy.

21. Zgodność zapachową pies sygnalizuje w sposób określony na początku badania przez technika osmologii.

22. W przypadku braku zgodności zapachowej pies powraca do technika osmologii. Jeżeli w dwóch próbach pies nie wskaże istnienia zgodności zapachowej, należy badanie zakończyć wykonaniem dodatkowej próby kontrolnej, w układzie kontroli pozytywnej.

23. W przypadku wystąpienia zgodności zapachowej wykonuje się nie mniej niż 3 próby, za każdym razem zmieniając położenie materiałów w ciągu selekcyjnym.

DOKUMENTOWANIE WYNIKÓW BADAŃ
1. Badania śladów osmologicznych prowadzi się w formie ekspertyzy.

2. Przebieg badań:
1) utrwala się za pomocą sprzętu audiowizualnego, w formie materiału poglądowego będącego zapisem wykonanych prób kontrolnych i identyfikacyjnych, w odniesieniu do przestępstw kwalifikowanych jako zbrodnie;
2) można utrwalać za pomocą sprzętu audiowizualnego, w odniesieniu do przestępstw kwalifikowanych jako występki.
 
ZAKOŃCZENIE
1. Ślady osmologiczne przechowuje się zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zasad postępowania z dowodami rzeczowymi w Policji.

2. Wprowadzane zmiany, uzupełnienia lub korekty w Metodyce opierać się mogą wyłącznie o metody, które zostały poprzedzone stosownym cyklem badawczym.
 
Opracowano na podstawie decyzji nr 36/2003 Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego  Komendy Głównej Policji z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie wprowadzenia do stosowania Metodyki Badań Osmologicznych (obowiązujący stan prawny). Dokument w oryginale podpisany wspólnie przez Dyrektora CLK KGP i Komendanta CSP.

Opracował:
dr Tomasz Bednarek
WORTAL PSY24.PL