Czym zajmuje się osmologia
Osmologia jest to jedna z najmłodszych i bodajże najdynamiczniej rozwijających się w ostatnim okresie w naszym kraju dziedzin kryminalistyki. Wykorzystuje ona specjalnie wytresowane psy do identyfikacji osób na podstawie śladów zapachowych pozostawionych na różnych podłożach i przedmiotach.
Zapach - jest wrażeniem zmysłowym wywołanym przez pobudzenie receptorów węchowych substancjami lotnymi. Przyjmuje się, że największe znaczenie dla odbioru wrażeń zmysłowych (zapachu człowieka) mają lotne kwasy tłuszczowe (alifatyczne). Zapach człowieka "...warunkowany jest genetycznie, jest cechą indywidualną, nie zależy od diety, ubrania, otoczenia domowego itp. ...", a więc i substancje determinujące zapach człowieka, znajdujące się np.: w krwi, gruczołach potowych i łojowych, złuszczającym się naskórku, włosach, wydzielinach jamy nosowo-gardłowej, zewnętrznych narządów płciowych itp. warunkowane są genetycznie.
Zapach tworzą cząsteczki, które odparowały bądź wysublimowały z powierzchni lub wnętrza substancji. Dlatego też ślady zapachowe zalicza się do m.in. śladów substancjalnych (materialnych). Z punktu widzenia badań śladów zapachowych bardzo istotna jest ich koncentracja, która będzie zdolna do wywołania reakcji węchowej, czyli taka, która przekracza wartości progowe. Dlatego też w praktyce wykorzystuje się ślady powstałe w wyniku bezpośredniego kontaktu człowieka z przedmiotami lub znajdującą się na nich krwią.
ZABEZPIECZANIE ŚLADÓW ZAPACHOWYCH
Ślady zapachowe pozostawione na miejscu zdarzenia, jeszcze do niedawna wykorzystywane były tylko do czynności pozaprocesowych. Wynikało to przede wszystkim z taktyki użycia psa w służbie, pozostającej w ścisłym związku z krótką trwałością śladów przydatnych do tropienia. Krótkotrwałość śladów powodowała, że do celów wykrywczych nadawały się praktycznie "ślady świeże" i w związku z tym użycie psa ograniczone było do etapu badania miejsca zdarzenia lub bezpośredniego pościgu za sprawcą. Każda zwłoka w użyciu psa prowadziła do nieodwracalnych następstw w jakości śladu i częstokroć niepotrzebnie wydłużała drogę do ustalenia sprawcy przestępstwa.
Jednakże wieloletnie obserwacje pracy psów używanych do tropienia śladów ludzi, przeszukania terenu, pomieszczeń lub wyszukania zapachów, potwierdzało wiarygodność rezultatów uzyskiwanych przez ten żywy "detektor" zapachów, jego ogromne możliwości rozdzielcze i zdolności do zapamiętywania określonych kompleksów zapachowych. Z tego też powodu kryminalistycy poszukiwali metod, które pozwoliłyby na zabezpieczenie śladów, w taki sposób, aby można byłoby je w stanie zabezpieczonym, przechowywać przez dłuższy okres czasu. Opracowano i wdrożono do praktyki kryminalistycznej metody zabezpieczania oraz ochrony stabilnych i unikalnych składników znajdujących się w złożonym zapachu ludzkim. Stworzyło to nowy jakościowo wymiar postępowań karnych. Stosowane metody zabezpieczania śladów zapachowych ludzi, możliwość ich przechowywania oraz porównywania pozwalają na uzyskanie i wykorzystanie informacji o sprawcach przestępstw na każdym etapie procesu karnego.
Sprawca dokonując przestępstwa pozostawia na jego miejscu ślady zapachowe. Powstają one, jak wcześniej wspomniano, w wyniku bezpośredniego kontaktu z przedmiotami lub określonymi miejscami.
Zabezpieczanie śladów zapachowych wykonuje się przede wszystkim na miejscu zdarzenia. W wyjątkowych przypadkach zabezpieczenie śladów zapachowych można przeprowadzić w warunkach laboratoryjnych, wykorzystując urządzenia lub techniki, których nie da się zastosować bezpośrednio na miejscu zdarzenia. Przekształcenie śladu zapachowego, pobranego na miejscu zdarzenia, w materiał dowodowy następuje poprzez jego zabezpieczenie podczas oględzin miejsca, rzeczy lub osób. Zabezpieczanie śladów zapachowych jest jedną z najistotniejszych czynności, która ma zasadnicze znaczenie dla końcowego wyniku badań osmologicznych.
Przed przystąpieniem do zabezpieczania śladów zapachowych należy ustalić miejsca oraz przedmioty, z którymi mógł mieć kontakt przez dłuższy okres czasu sprawca przestępstwa. Przedmiotami, z których najczęściej zabezpiecza się ślady zapachowe są m.in. przedmioty osobistego użytku, niedopałki papierosów, rękojeście broni, fotele pojazdów, narzędzia przestępstwa lub ślady pozostawione na ziemi, śniegu innym podłożu, itp. Ślady zapachowe można zabezpieczać również z wynaczynionej krwi lub włosów. Indywidualny zapach człowieka utrzymuje się praktycznie przez nieograniczony okres czasu w śladach wysuszonej krwi. Należy pamiętać, że ślady te mogą łatwo ulec zniszczeniu, dlatego też wszelkie czynności należy wykonywać dokładnie i przy użyciu odpowiedniego sprzętu - zgodnie z "Metodyką...".
|
Pobranie śladu zapachowego polega na przeniesieniu ulatniających się molekuł zapachowych z wytypowanego podłoża na pochłaniacz. Wykonywane jest ono przez kontakt pochłaniacza z tym podłożem przez czas nie krótszy niż 30 minut. Po upływie wymaganego czasu, pochłaniacze przenosi do neutralnego zapachowo pojemnika szklanego, który następnie szczelnie się zamyka. Takie zabezpieczenie śladu pozwala na wieloletnie jego przechowywanie i ponowne wykorzystanie w celu porównywania praktycznie na każdym etapie postępowania karnego. |
|
|
|
|
autorzy:
Tomasz Bednarek
podkom. mgr inż. Piotr Kondrakiewicz
podkom. mgr inż. Ilona Królikowska
mł. asp. Jerzy Rogowski
artykuł udostępniony za zgodą: Tomasza Bednarka
