Badanie osmologiczne

Ważnym etapem w rozwoju badań osmologicznych było opracowanie założeń ekspertyzy z zakresu badań osmologicznych i następnie jej opublikowanie . Podjęcie czynności badawczych rozpoczyna się z chwilą otrzymania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, instytucji naukowej lub specjalistycznej.

W pierwszej kolejności dokonuje się sprawdzenia zgodności nadesłanych materiałów dowodowego i porównawczego z wyszczególnieniem zawartym w postanowieniu, stanu zabezpieczeń materiałów stanowiących przedmiot badań i ich fizycznej nienaruszalności. Przeprowadza się również analizę treści zawartych ma metryczkach. Jest ona bardzo istotna, gdyż stanowić może podstawę do przyjęcia przez biegłego-eksperta szczególnego postępowania lub zastosowania specjalnej taktyki badań. Materiał dowodowy zabezpieczony z wilgotnego podłoża wymaga zamrożenia. Materiał dowodowy zabezpieczony z miejsca, z którego nawęszał pies tropiący wymaga odpowiedniej budowy ciągu selekcyjnego (tylko wariant materiał dowodowy => materiał porównawczy).

Stwierdzenie faktu, że jedna i ta sama osoba zabezpieczała oba materiały (dowodowy i porównawczy) wymaga zastosowania specjalnego układu badań lub zwrócenia się do organu zarządzające o ponowne pobranie materiału porównawczego, tym razem przez inną osobę. Pominięcie takiej sytuacji w analizie wstępnej, skutkować może "fałszywie pozytywnym", z punktu widzenia procesu karnego, ustaleniem zgodności zapachowej - na podstawie wspólnego dla materiału dowodowego i porównawczego zapachu osoby zabezpieczającej. Obok analizy treści metryczek nie mniej istotne są oględziny stanu pochłaniaczy, które na tym etapie przeprowadza się bez otwierania pojemników i naruszania zabezpieczeń.

Zwrócić należy uwagę na ewentualnie zawansowane procesy gnilne pochłaniaczy, będące skutkiem nieprzestrzegania zasad zabezpieczania materiału dowodowego czy pobierania porównawczego. Materiał taki należy traktować jako nieprzydatny do badań. W następnym etapie należy przygotować materiał uzupełniający. Jego przygotowanie uzależnione jest od przyjętego wariantu badania :

- Wariant (MD=>MP) - materiał dowodowy => materiał porównawczy - zalecany jako podstawowy - materiał uzupełniający (umieszczany dodatkowo w szeregu zapachowym) jakościowo zbliżony do porównawczego,

- Wariant (MP=>MD) - materiał porównawczy => materiał dowodowy - stosowany w szczególnych przypadkach - materiał uzupełniający jakościowo zbliżony do dowodowego.

Kolejnym etapem jest przeprowadzenie oceny sprawności użytkowej psów i zakwalifikowanie do badań (lub brak takiej kwalifikacji). Z materiału uzupełniającego wybierany jest materiał kontrolny, potrzebny do określenia sprawności węchowej psów. Analogicznie, kontrola nad adekwatnością sygnałów detektora w analizach instrumentalnych, osiągana na jest przez testowanie jego działania w porównaniu do próbek standardowych i kontrolnych. Na szczególne znaczenie prób kontrolnych w ramach badań osmologicznych wskazuje się zarówno w krajowej jak i zagranicznej literaturze przedmiotu.

Po uzyskaniu pozytywnych wyników prób sprawności węchowej przeprowadza się badanie atrakcyjności ciągu selekcyjnego. O wyborze rodzaju wykonywanych prób kontrolnych oraz ich liczbie decyduje biegły-ekspert. Badania identyfikacyjne polegają na kilkukrotnym porównywaniu materiału dowodowego z zapachem porównawczym, używając co najmniej dwóch psów specjalnych. Taktykę i technikę użycia psów i prowadzenia badań w zależności od jakości i ilości nadesłanych materiałów określa biegły-ekspert, prowadzący czynności. Badanie należy przeprowadzać po upływie nie mniej niż 24 godzin od zabezpieczenia materiału dowodowego lub porównawczego. Jest to czas niezbędny na ustabilizowanie się zapachu ludzkiego na pochłaniaczach.

Dopuszcza się prowadzenie badań wykorzystując następujące warianty zestawienia ciągu selekcyjnego: szereg (minimum 5 stanowisk), okrąg (minimum 10 stanowisk) oraz inne, po uzyskaniu akceptacji CLK KGP.

Generalnie powinno się stosować układ badawczy MD=>MP (z materiału dowodowego na materiał porównawczy). W uzasadnionych przypadkach można również stosować układy MP=>MD (z materiału porównawczego na materiał dowodowy) i MD=>MD (z materiału dowodowego na materiał dowodowy).

Pies pracujący bez smyczy powinien sprawdzić ustawione w ciągu selekcyjnym pojemniki, wskazać pojemnik ze zidentyfikowanym zapachem, w sposób określony na wstępie badania przez przewodnika. W razie nie stwierdzenia zgodności zapachowej powinien powrócić do przewodnika.

Ustalanie zgodności zapachowej wykonuje się minimum 3 razy, za każdym razem zmieniając położenie pojemnika z zabezpieczonym materiałem badanym.

Przy czym sekwencja rozmieszczenia materiałów zapachowych w ciągu powinna być losowa. W trakcie badania śladów zapachowych przewodnik psa (to samo zalecenie dotyczy prób kontrolnych) nie może znać rozmieszczenia materiału badanego w ciągu selekcyjnym - ze względu na konieczność eliminacji tzw. efektu Rosenthala. Badanie śladów zapachowych zakończone jest wydaniem opinii, która podobnie jak każda inna opinia kryminalistyczna, powinna zawierać następujące części: wstępną, sprawozdawczą i wnioski.

autorzy:
Tomasz Bednarek
podkom. mgr inż. Piotr Kondrakiewicz
podkom. mgr inż. Ilona Królikowska
mł. asp. Jerzy Rogowski
artykuł udostępniony za zgodą: Tomasza Bednarka