Pies i obroża elektryczna

Często zdarza się, że pies zaniedbany pod względem szkoleniowym robi rzeczy niebezpieczne dla siebie lub otoczenia. Może to być na przykład pogoń za sarnami albo zjadanie rzeczy z ziemi. Obu tych zachowań da się psa oduczyć tylko, że jeśli pies jest dorosły i ma już swoje nawyki, to proces oduczania trwa dość długo i wymaga wielkiej konsekwencji ze strony opiekuna. Brak czasu, brak pomysłu na rozwiązanie problemu lub zwykłe lenistwo powodują, że  ludzie szukają szybszych i łatwiejszych niż żmudne szkolenie lub terapia behawioralna metod poprawiających zachowanie psa. Rynek obfituje w rozmaite przyrządy szkoleniowe. Między innymi są to obroże elektryczne. Obroża taka ma dwa metalowe bolce, które muszą dotykać skóry psa, baterię oraz pilota z możliwością regulacji natężenia prądu. Zasada jej działania jest prosta - jeśli pies robi coś złego, właściciel naciska na guzik pilota i pies jest rażony prądem. 

Pomysł wziął się z badań nad zachowaniem się zwierząt i ludzi. Wynika z nich, że dane zachowanie zanika, jeśli jest skojarzone z bodźcem awersyjnym (karą). Jeśli kara nie jest skojarzona z właścicielem tylko z reakcją na jakąś sytuację, to zwierzę zmieni swoje zachowanie, by uniknąć nieprzyjemności. Dokładnie w ten sam sposób działają pastuchy elektryczne: zwierzę myśli -  skoro dotykanie ogrodzenia nie jest przyjemne, nie dotykam ogrodzenia. Chociaż badania naukowe potwierdzają skuteczność metody, to jednak stosowanie elektrycznych obroży dla psów nie zawsze jest skuteczne a ich niewłaściwe użycie powoduje więcej szkód niż korzyści. Oto najważniejsze problemy:

• obroża źle dopasowana - nie ma prawa działać zwłaszcza w przypadku długowłosych psów,
• spóźnione reakcje właściciela - jeśli pies będzie „kopany prądem z obroży" w nieodpowiednim momencie, nauczy się bezradności (czytaj poniżej),
• pies uodporniony na ból - dzieje się tak, gdy na przykład silny instynkt łowiecki psa każe mu ignorować inne bodźce (zarówno wołanie właściciela jak i prąd z obroży).

Nieprawidłowe stosowanie bodźców karzących jest niebezpieczne, gdyż może nauczyć psa bezradności. W psychologii syndrom wyuczonej bezradności jest definiowany jako utrwalenie przekonań o braku związku przyczynowego między własnym działaniem (reakcją), a jego konsekwencjami. Innymi słowy pies „traktowany prądem" raz w momencie, gdy robi coś złego, a raz w innym, będzie się nerwowo oczekiwał kary za każdą rzecz, którą zrobi. Niepewność konsekwencji zachowania jeszcze bardziej zaburzy reakcje zwierzęcia i spowoduje niezdolność uczenia się właściwych zachowań. Potwierdzają to liczne eksperymenty.

Przykładowo,  Seligman i Maier (1967 r.) umieszczali psy w klatce tak, by nie mogły one uniknąć porażenia prądem. Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych próbach uniknięcia bólu psy kładły się na podłodze i biernie znosiły cierpienie. W innej grupie badawczej wykazano, że zwierzęta nie podejmują prób odzyskania kontroli nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z której mogły łatwo uciec, przeskakując barierkę. Nawet jeśli smutnego, depresyjnego psa siłą przeciągnięto przez przeszkodę w celu pokazania, że druga część jest bezpieczna, psy nie powtarzały tego zachowania samodzielnie.

Badania nad ludźmi i zwierzętami pokazują jednoznacznie, że wyuczona bezradność prowadzi do:

• deficytów poznawczych: zwierzę przestaje rozumieć, co się w danej sytuacji dzieje, i nie potrafi przewidywać dalszego jej biegu; bardzo wydłuża się czas uczenia nawet prostych zależności "zachowanie-wzmocnienie",
• deficytów motywacyjnych: brak motywacji do działania i umiejętności angażowania się; długi czas dochodzenia do równowagi po porażce,
• deficytów emocjonalnych: frustracja, apatia, lęk,
• deficytów społecznych: wycofanie z kontaktów społecznych.

Obroża elektryczna jest narzędziem i jak każde narzędzie, może być użyta dobrze lub źle. Może jednak warto poświęcić czas na szkolenie psa, by nie trzeba było się uciekać do „metod elektrycznych"?.

Marcin Wierzba - szkolenie psówi terapie zaburzeń zachowań psów i kotów, www.marcinwierzba.pl
WORTAL PSY24.PL