Dlaczego nie nalezy zostawiać szczeniąt w spokoju?

Mózg psa, tak jak i mózg każdego innego ssaka, nie jest wykształcony w momencie narodzin. Narząd ten potrzebuje dużo czasu na dokończenie rozwoju. Psi noworodek ma tak niedojrzały system nerwowy, że poprzez odpowiednią stymulację można (o ile się wie co robić) ukształtować strukturę jego mózgu i tym samym wpłynąć na zachowania psa w wieku dorosłym.

Tak na przykład, mózg szczeniaka ras średnich (około 30kg w wieku dojrzałym, np. Golden Retrievier) jest w momencie narodzin bardzo mały. Ma wtedy objętość zaledwie 10cm³ i długość taką jak odległość od czubka środkowego palca dłoni do pierwszego stawu paliczkowego. W ósmym tygodniu życia mózg szczeniaka osiągnie 60 cm³ objętości, a po następnych 8 tygodniach – około 80 cm³. Pełna objętość mózgu (śr. 100cm³) zostanie osiągnięta nie wcześniej niż w 9 miesiącu życia psa, oznacza to że noworodkowi psiemu „brakuje” 90 % mózgu w stosunku do psa dorosłego!

Mózg noworodka jest nie tylko bardzo malutki, ale też niedojrzały w swojej strukturze. Jest jak galaretka, gdyż neurony nie mają jeszcze wykształconej osłonki mielinowej (izolacyjna warstwa na wypustkach komórek nerwowych – aksonach, ułatwiająca i przyspieszająca przewodzenie impulsów elektrycznych). Reakcje mózgu są wtedy bardzo słabe, do tego stopnia, że w badaniu EEG trudno jest stwierdzić, czy szczeniak jest aktywny, czy też śni. W wieku 10 dni w korze mózgowej szczeniaka jedna komórka nerwowa nawiązuje z drugą jedynie kilkaset połączeń synaptycznych, ale osiągnie 12000 już w wieku 35 dni! Pomiary rozmiaru, masy, zużycia tlenu i glukozy oraz wzorców aktywności elektrycznej szczenięcego mózgu pokazują więc ogromnie szybkie tempo rozwoju tego narządu przez pierwszych 6-7 tygodni życia. Tempo wzrostu mózgu zacznie się zmniejszać po 7 tygodniu, ale jednak pozostanie wysokie do 6-8 miesiąca życia.

Jak można więc rozprzestrzeniać opinie, że szczeniaka należy szkolić jak skończy rok?!!! Czy jest sens marnować takie fantastyczne okresy plastyczności układu nerwowego i jego podatności na modelowanie pod wpływem określonych bodźców?

Wiele ważnych zachowań  psa ma charakter epigenetyczny (dosłownie: ponadgenowy), znaczy to, że doświadczenia, które zdobywa zwierzę (szczególnie te w młodym wieku) będą miały duży wpływ na zachowania w wieku dorosłym. Zatem dostarczenie szczeniakom odpowiedniej stymulacji w okresie prenatalnym i tuż po narodzinach jest bardzo ważne dla ich prawidłowego rozwoju. Porządnie przeprowadzone badania naukowe (ośrodki treningowe i badawcze sił powietrznych USA – Defense Military Working Dog Program for the U.S. Air Force) wykazały jednoznacznie, że psy pozbawione wczesnej stymulacji, miały później problemy w szkoleniu wojskowym z powodu nadwrażliwości na bodźce i lękliwości.

Na czym polega stymulacja prenatalna?

- Masuj ciężarną sukę, to ją i szczeniaki relaksuje (zmniejszenie poziomu hormonów stresu i matki i płodów) oraz stymuluje szczeniaki dotykowo,

- Baw się z suką, wydawaj jej komendy, sowicie nagradzaj (dobry stan fizyczny i psychiczny suki wpłynie hormonalnie na rozwój mózgów szczeniąt),

Program wczesnej stymulacji szczeniąt tuż po narodzinach:

Powinno się zacząć prace ze szczeniakami w wieku 2-3 dni i kontynuować do momentu osiągnięcia wieku 4 tygodni (wtedy wkracza inna stymulacja, o której napiszę w następnym artykule). Należy wykonać z każdym szczeniakiem całą sekwencję czynności zanim się weźmie następnego.

Stymulacja motoryczna:

- przytrzymuj szczeniaka oburącz z głową wyżej niż zad przez około 10 sekund,
- przez następne 10 sekund zmień pozycję szczeniaka (teraz głowa jest niżej niż ogon),
- powtórz delikatnie obie czynności ruchem wahadłowym (10 sekund głowa w górze i 10 sekund ogon w górze).

Stymulacja termiczna:

weź kostkę lodu i przytrzymaj ją w zamkniętej dłoni przez 10 sekund a następnie przyłóż tak schłodzoną dłoń do brzuszka szczeniaka. Może on się trochę wiercić na początku, ale po chwili dłoń się ogrzeje i szczeniak się uspokoi (działamy łagodnym stresem przez naprawdę krótki czas), możesz też zmoczyć lekko ręcznik i włożyć go do zamrażalnika na ½ minuty, a potem (po wyciągnięciu ręcznika z lodówki!!!) położyć na nim na 10 sekund szczeniaka,

Stymulacja dotykowa:

- połóż szczeniaczka na grzbiecie i kołysz nim delikatnie na prawo i lewo dotykając delikatnie brzucha, głowy, pyska i uszu zwierzęcia czubkami palców,
- na koniec weź kawałek gazy lub bawełniany wacik i pocieraj opuszki łap łaskocząc przy okazji przestrzenie między palcami psiaka.

Całe ćwiczenie stymulacyjne powinno trwać 3-5 minut dziennie NIEZALEŻNIE OD REAKCJI ZWIERZĘCIA (niektóre mogą się opierać, inne zniosą to spokojnie). Nie należy powtarzać sekwencji stymulacji (wszystko robimy tylko raz na dobę każdemu szczeniakowi z miotu) oraz wydłużać czasu trwania poszczególnych czynności. Nadmierna stymulacja układu nerwowego może mieć negatywne skutki, dlatego staramy się utrzymać niski lub średni poziom stymulacji sensorycznej.

Prawidłowa stymulacja spowoduje, że system nerwowy szczeniaka „zaskoczy” szybciej niż bez naszej pomocy. Szczeniaki będą się później rozwijały lepiej i będą miały większą odporność na stres, a poza tym ich reakcje będą adekwatne do sytuacji (bez przesadnej lękliwości i agresji).

OPISANY PROGRAM NIE ZASTĘPUJE WCZESNEJ SOCJALIZACJI SZCZENIAKÓW (zabawa ze sobą, z różnymi ludźmi, poznawanie przedmiotów i innych gatunków zwierząt oraz innych ras psów – o ile są wtedy obecne w domu), trzeba go więc prowadzić równolegle z ćwiczeniami socjalizacyjnymi.

W artukule wykorzystałem fragmenty książki: Stanley Coren „Why Does My Dog Act That Way” , tłumaczenie własne.

Marcin Wierzba,

biolog, zoopsycholog  (specjalista od zachowań psów i kotów), treser pozytywny