Selekcja psów, czyli wybór
Wybór z danego poglowia najlepszych zwierząt przeznaczonych do dalszej hodowli nosi nazwę selekcji.
Selekcja jest możliwa wskutek istnienia wśród żywych organizmów zjawiska zwanego zmiennością oraz dzięki temu, że cechy tych organizmów są odziedziczalne. Różnice jakie obserwujemy między poszczególnymi osobnikami tworzącymi daną populację, to zmienność fenotypowa będąca wynikiem współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych.
Najlepsze warunki środowiskowe nie podniosą poziomu żadnej cechy, jeżeli nie będzie ona uwarunkowana odpowiednimi założeniami genetycznymi i odwrotnie najlepszy genotyp nie ujawni swych możliwości w niewłaściwym środowisku. Wszelkie niedobory żywieniowe w okresie wzrostu i rozwoju nowofundlanda, muszą odbić się niekorzystnie w chwili osiągnięcia przez psa dorosłego wieku, nawet jesli pies ten miał zadatki na doskonałego osobnika. Hodowca chcąc poprawić własciwości swego pogłowia musi, wprowadzając osobniki coraz lepsze, zapewnić im jednocześnie optymalne warunki środowiskowe.
W przyrodzie nieustannie odbywa się selekcja naturalna bez udziału człowieka w której największe szanse na przeżycie mają osobniki najlepiej przystosowane do warunków środowiska. Zwierzęta domowe hodowane przez człowieka równiez podlegają w mniejszym lub wiekszym stopniu działaniu selekcji naturalnej, gdyz człowiek nie jest w stanie wyłączyć ich całkowicie spod wpływów takich naturalnych czynników środowiskowych jak klimat czy gleba.
Selekcja prowadzona przez człowieka nosi nazwę selekcji sztucznej, która może być świadoma, gdy hodowca wybierając zwierzęta do rozrodu dąży do jakiegoś ściśle określonego celu. Selekcję sztuczną świadomą można określić jako selekcję hodowlaną. Jeżeli czlowiek decyduje o wyborze zwierząt do rozrodu, ale robi to bez wyraźnie określonego celu, wówczas jest selekcja sztuczna nieświadoma.
Selekcję sztuczną świadomą można prowadzić wg dwóch systemów. Pierwszy to selekcja masowa (indywidualna), drugi to selekcja rodzinowa. Selekcja rodzinowa oparta jest na ocenie wartości genetycznej osobników spokrewnionych. Może ona być prowadzona na podstawie oceny przodków, rodzeństwa lub półrodzeństwa i potomstwa. Jako przyklad selekcji rodzinowej w hodowli psów można przytoczyć eliminowanie dysplazji stawów biodrowych u owczarków niemieckich (ON) będących własnością armii USA. Przy selekcji brano pod uwagę wyniki badań rtg rodziców i ich potomstwa, rodzeństwa i półrodzeństwa. Z hodowli eliminowano równiez osobniki wolne od dysplazji, jeżeli występowała ona w danej rodzinie. Dzięki tak drastycznej selekcji uzyskano znaczący postęp w zwalczaniu tego schorzenia, jednak nie udało się zejść niżej niż do około 20% osobników z HD+. Nastapił kres granicy selekcyjnej w danej populacji pod względem tej jednej cechy.
Selekcja masowa oparta jest na ocenie własnej, fenotypowej danego zwierzęcia. Jest to więc selekcja indywidualna, ponieważ odnosi się tylko do jednego osobnika. Termin "selekcja masowa" używany jest z tego względu, że ten rodzaj selekcji stosowany jest na ogół w hodowli masowej zwierząt. Jest on jednoznaczny z selekcją indywidualną, która znajduje zastosowanie i w hodowli psów.
Wymagania jakie muszą spełniać psy/suki przy kwalifikacji do hodowli, określa "Regulamin Hodowli Psów Rasowych". Podstawą kwalifikacji hodowlanej jest wpis do PKR, a więc ocena osobnika na podstawie wartości przodków, co stanowi element selekcji rodzinowej. Dalsze punkty regulaminu dotyczą już tylko wartości indywidualnej psa czy suki.
systemy selekcji mowią o podstawach na jakich opiera się człowiek przy wyborze zwierząt do hodowli. Kierunki selekcji określają metody jej prowadzenia, które dzielą się na selekcję prowadzoną w kierunku jednej cechy i selekcję prowadzoną w kierunku wielu cech.
Najszybsze wyniki, ale niestety jednostronne daje selekcja na jedną cechę. Ten sposób nie może więc zapewnić wszechstronnej poprawy i dlatego nie jest z reguły stosowany w hodowli. najczęściej prowadzona jest selekcja w kierunku kilku cech jednocześnie. Mozna to robic dwoma sposobami. Pierwsza metoda polega na tym, że dla każdej cechy ustala się pewien minimalny poziom. Np u zwierząt u których przy ocenie pokroju (eksterieru) obowiązuje skala punktowa, jeśli dany osobnik dla jakiejkolwiek cechy nie uzyska owego minimum, wówczas nie jest kwalifikowany do hodowli. Ten sposób selekcji nazywany jest poziomem niezależnego brakowania. Jest to selekcja bardzo ostra w rezultacie której odpada wiele osobników mających obok pewnych wad, szereg nieraz bardzo cennych zalet. Ich wady można by u przyszłego potomstwa poprawić za pomocą odpowiedniego doboru hodowlanego.
Z punktu widzenia interesu hodowlanego bardziej celową wydaje się być druga metoda prowadzenia selekcji polegająca na tym, że o wyniku decyduje łączna suma punktów dla poszczególnych cech, które brane są pod uwagę. Braki pod względem jednej cechy mogą być więc wyrównane innymi zaletami. Ten sposób selekcji mimo, że z reguły "na oko", prowadzony jest w praktyce w hodowli psów, tak na przeglądach hodowlanych jak i na wystawach z wyjątkiem jednak umaszczenia, zgryzu, charakteru, ponieważ każda z tych cech jesli nie jest zgodna ze standardem, wyklucza takie nowofundlandy z hodowli. Również dysplazja biodrowa średnia i ciężka całkowicie eliminuje, najpiękniejszego nawet nowofundlanda, z hodowli. Pod względem tych kilku cech mamy do czynienia z poziomem niezależnego brakowania.
Od selekcji czyli wyboru nalezy odróżnić brakowanie czyli usuwanie z hodowli zwierząt nie nadających się do rozrodu. Takie psy mogą spełniać najważniejszą dla siebie i człowieka rolę czyli towarzysza, przyjaciela i opiekuna rodziny.
W każdym pogłowiu odbywa się ciągła wymiana osobników, wobec czego wybór musi byc prowadzony stale. W pracy hodowlanej jest to czynność szczególnie ważna, gdyż wraz z doborem par do rozrodu, wybór jakiego dokonamy zadecyduje na parę lat naprzód o przyszłej wartości pogłowia. Wynikiem selekcji jest stopniowa zmiana zachodząca w wyglądzie osobników tworzących populację, stąd też wzorce wszystkich ras psów w ciągu lat ulegają modyfikacjom.
Anna Nalazek, Pępowo 1994
http://www.nowofundland-klub.pl
