Gryzienie przedmiotów przez psa– zwykła potrzeba, czy niezwykła patologia?

Specjaliści z zakresu terapii zachowania zwierząt towarzyszących w swojej pracy często spotykają się z problemem niszczycielskiego gryzienia przedmiotów u psów. Właściciele zwierząt uskarżają się, że ich podopieczni przerabiają na wióry wszystko to, co znajdzie się w zasięgu psich zębów. Biorąc pod uwagę fakt, że szczęki psa mają znaczną siłę zachowanie takie stanowi faktyczne zagrożenie nie tylko dla butów, kapci, torebek, ale i ścian, drzwi, futryn, sprzętów domowych, drobiazgów z dolnych półek, nie mówiąc już o rekordowym zużyciu psich legowisk i koszyków.

Dlaczego psy gryzą? Czy dlatego, że chcą nam zrobić na złość? Czy możne dlatego, żeby nas ukarać za to, że zostawiliśmy je same w domu? A może po prostu są niewychowane i traktują nasze mieszkanie jak jeden wielki plac zabaw, na którym wszystko im wolno? Takie pytania najczęściej stawiają opiekunowie psich niszczycieli.

Tego typu założenia nie mają jednak nic wspólnego z faktycznymi przyczynami problemu. Sugerują jedynie, że my ludzie mamy tendencję do antropomorfizacji czyli interpretowania zachowań naszych czworonożnych przyjaciół według ludzkiego sposobu myślenia i rozumowania. Żaden pies nie jest zdolny do zachowań wymagających abstrakcyjnego sposobu myślenia takich jak „robienie komuś na złość”, czy „intencjonalne karanie opiekunów”. Dlatego przyczyn gryzienia przedmiotów musimy szukać gdzie indziej.

Każdy kto kiedykolwiek posiadał psa zgodzi się ze stwierdzeniem, że psy lubią gryźć. Owo lubienie wynika z ich naturalnej potrzeby. Gryzienie jest normalną potrzebą psa, taką samą jak potrzeba aktywności fizycznej czy zabawy. Szczególnie u szczeniaków i młodych psów jest ona wyjątkowo silna. W tym czasie powodowana jest głównie wyżynaniem się zębów, późniejszą ich wymianą, osadzaniem się w zębodołach, oraz intensywną potrzebą eksploracji, czyli poznawania świata. Szczenię aby poznać jakąś rzecz nie tylko na nią patrzy i obwąchuje równie często bierze do pyszczka, smakuje i gryzie. Jest to zachowanie zupełnie normalne i najczęściej nie wzbudza niepokoju właścicieli, czasem jedynie sprzeciw jeśli akurat przedmiotem szczenięcej eksploracji jest nowiutki pantofel czy noga pamiątkowego stołu. Zniszczenia w wieku szczenięcym są niejako wkalkulowane w koszt posiadania szczeniaka. Niemniej jednak, już w tak młodym wieku szczenię jest w stanie uczyć się które przedmioty można gryźć, a których nie należy.

Dostęp do zabawek, oraz zaoferowanie psu atrakcyjnego gryzaka natychmiast kiedy próbuje obgryzać coś nieodpowiedniego może uchronić dom od zniszczeń jednocześnie ucząc psa nawyku gryzienia przedmiotów dla niego przeznaczonych.

Naturalna potrzeba gryzienia nie mija wraz ze szczenięctwem. Gryzienie jest normalnym zachowaniem również u dorosłych psów aczkolwiek jego źródła nie upatrujemy już w wymianie zębów czy poznawaniu świata. Jest to zachowanie właściwe gatunkowo, stanowi jedną z wielu form psiej aktywności. Pies gryzie kiedy jest znudzony, kiedy w jego otoczeniu nie dzieje się nic absorbującego. Dlatego właściciele powinni zadbać o to, aby ich psy miały dostęp do przedmiotów przeznaczonych do gryzienia. Mogą to być zabawki - gryzaki zakupione w sklepie zoologicznym np. kości z prasowanej skóry, suszone wołowe uszy, specjalne zabawki typu kong, ale równie dobre będą spore kawałki suszonego chleba czy naturalne kości. Oddawanie psom do gryzienia starych butów czy kapci jest raczej ryzykownym pomysłem. Pies przyzwyczajony do ich gryzienia nie będzie odróżniał starych od nowych, zdecydowanie nie przeznaczonych dla psich zębów, lub tych pozostawionych w przedpokoju przez gości. Zdarza się, że niszczenie przedmiotów jest zachowaniem wyuczonym. Często wzięcie w pysk czy gryzienie określonych przedmiotów zapewnia cenną dla psa uwagę właściciela (który najczęściej przerywa swoje zajęcia aby ocalić przedmiot) a nierzadko i świetną zabawę w ganianego (kiedy pies ani myśli oddać to, co ma w pysku i zaczyna uciekać).

Oprócz zapewnienia psu zajęcia gryzienie wzmaga produkcję serotoniny w mózgu co pozwala utrzymać samopoczucie zwierzęcia na optymalnym poziomie. Również dlatego dostarczenie psu przedmiotów które spokojnie będzie mógł przeżuwać jest bardzo ważne.

Gryzienie i żucie jest również naturalnym sposobem rozładowania napięcia i stresu. Zaniepokojony czy będący pod wpływem stresu pies często znajduje sobie coś do obgryzania i oddaje się tej czynności z dużą pasją. Brak aktywności, napięcie i przedłużający się stres są najczęściej diagnozowanymi przyczynami nadmiernej potrzeby gryzienia u psów. Tak jak i ludzie również psy aby prawidłowo funkcjonować muszą realizować cały szereg właściwych sobie potrzeb. Psie potrzeby to nie tylko jedzenie, spacer i towarzystwo człowieka. Szczęśliwy pies to aktywny pies. Różne rodzaje aktywności i stymulacji są niezbędne dla utrzymania jego prawidłowego psychofizycznego funkcjonowania. Zapewnienie odpowiedniej porcji ruchu, zabawy, nauki czy pracy znacznie zmniejsza ryzyko niszczycielskiego gryzienia przedmiotów. Brak takiej aktywności z jednej strony sprawia, że zwierze się nudzi, co prowokuje do samodzielnego znalezienia sobie zajęcia np. w postaci gryzienia, z drugiej strony naraża na funkcjonowanie w ciągłym napięciu, któremu ulgę przynosi właśnie obgryzanie i żucie. Dzieje się tak często w sytuacji pozostawiania psa na długie godziny samego w domu. Znudzony sam poszukuje aktywności co nierzadko kończy się zniszczeniem dywanów czy mebli. Jeśli dodatkowo osamotnienie wyzwala u niego niepokój, tendencja do niszczenia będzie jeszcze większa.

Wyjściem z tej sytuacji może być dostarczenie psu dużej dawki ruchu i aktywności przed wyjściem, zostawienie mu różnego rodzaju zabawek którymi może się zająć podczas nieobecności właścicieli i skrócenie czasu w którym pies pozostaje sam. Uporczywe niszczenie przedmiotów pod nieobecność opiekunów może być również jednym z objawów lęku separacyjnego wynikającego między innymi z nadmiernego przywiązania do człowieka. U podłoża tego zaburzenia leży lęk i rekcja stresowa spowodowane rozłąką a gryzienie stanowi często próbę poradzenia sobie z sytuacją. Zdarza się również, że gryzienie przedmiotów występuje jako objaw zaburzeń kompulsyjnych. Zaburzenia te mają złożone mechanizmy powstawania, w obu przypadkach niezbędna jest pomoc behawiorysty, specjalistyczna diagnoza i wprowadzenie indywidualnego programu modyfikacji zachowania.

Poszukując przyczyn niszczycielskiego gryzienia przedmiotów u psów należy również zwrócić uwagę na stan zdrowia i kondycję fizyczną. Stan zdrowia bowiem w dużej mierze związany jest z zachowaniem psa. Czynnikiem wzmagającym tendencję do gryzienia na pewno będzie głód. Pies odczuwający głód przez dłuższy czas, znacznie chętniej będzie obgryzał i żuł, ale może również niszczyć przedmioty w poszukiwaniu pożywienia. Zwykle zagrożone są wówczas pojemniki z karmą, szafki kuchenne czy dziecięce plecaki w których zapodział się batonik czy szkolna kanapka. Sytuacje takie dotyczą nie tylko psów nie dokarmianych. Mogą zdarzyć się podczas stosowania diety odchudzającej, kiedy wartość kaloryczna pożywienia psa została znacznie zmniejszona oraz w przypadkach zaburzeń czy chorób, przy których występuje wzmożony apetyt. Inne objawy, które mogą wskazywać na medyczne podłoże nadmiernego gryzienia to utrata wagi, wielomocz, zaburzenia trawienia czy zaburzenia snu. Przy tego typu objawach konieczne jest zbadanie psa przez lekarza weterynarii.

Czym więc ostatecznie jest owo gryzienie – normą czy patologią? Ogólnie można stwierdzić, że gryzienie jest normalnym zachowaniem na stałe wpisanym w repertuar psiego behawioru szczególnie wyraźnym dla szczeniaków i młodych psów a niszczenie przedmiotów najczęściej wynika z braku dostępu do zabawek – gryzaków, niedostatecznej kontroli zwierzęcia lub braku odpowiedniej stymulacji i aktywności. Zdarza się jednak, że nadmierna tendencja do gryzienia staje się objawem patologicznym u którego podstaw często leży napięcie, lęk, stres lub też problemy zdrowotne.

Jeśli posiadasz szczeniaka :

- zapewnij mu dostateczną ilość zabawek – gryzaków zwłaszcza w okresie wymiany zębów

- miej kilka zabawek, jedne dawaj psu, inne chowaj - to zwiększy ich atrakcyjność

- nie ulegaj szczeniakowi, nie pozwalaj gryźć przedmiotów, które nie są przeznaczone dla psich zębów. Wymieniaj na gryzaki przeznaczone dla psa.

Jeśli posiadasz dorosłego niszczyciela:

- zastanów się, czy twój pies ma zapewnioną dostateczną ilość ruchu i aktywności

- przyjrzyj się, czy nie funkcjonuje w stresie lub napięciu

- sprawdź jego stan zdrowia

- zapewnij mu stały dostęp do psich gryzaków

- jeśli uważasz, że tendencja do gryzienia jest zbyt duża i stanowi problem poszukaj pomocy u behawiorysty

Ewelina Włodarczyk

Centrum Kynologiczne Canid

www.canid.pl