Kynologia w Straży Granicznej - cz1: Dlaczego pies

Jeśli pies spojrzy na ciebie i nie chce podejść, to powinieneś dokładnie przyjrzeć się swojemu sumieniu. (Woodrow Wilson)

Dlaczego pies?

Pies jest jednym z najwcześniej udomowionych zwierząt. Przodek współczesnego psa przyłączył się zapewne swego czasu do praczłowieka, korzystając z łatwo osiągalnego pokarmu, którym były dla niego odpadki złowionej zwierzyny lub ryb. Najstarsza czaszka psa, znaleziona na terytorium Polski, pochodzi z okolic Sandomierza i wiek jej ocenia się na 4 tys. lat p.n.e. Badania wykazały, że pies ten należał do dużej odmiany i był w wieku ok. 10 lat, co świadczy o tym, że był hodowany przez domowników, bowiem pies dziki nie dożyłby tego wieku. Człowiek zaczął wykorzystywać psa przede wszystkim do pilnowania osad i oczyszczania ich z odpadków oraz do polowań. Po dzień dzisiejszy nie wiadomo, na której części kontynentu nastąpiło pierwsze zbliżenie psa do człowieka.

Można przypuszczać, że udomowienie nastąpiło w kilku regionach jednocześnie i że przodkowie psa byli różnorodni. Dlatego też zaczęły powstawać rasy, różniące się nie tylko umaszczeniem i owłosieniem, lecz także wzrostem, budową i charakterem. Człowiek od zamierzchłych dziejów wykorzystywał pozytywne cechy psa. Kierując odpowiednio hodowlą, pomimo braku jakichkolwiek wiadomości z genetyki, stworzył różne psy, odpowiadające jego potrzebom. Niektóre z ras przetrwały z niewielkimi zmianami do dziś, inne wyginęły, a w ich miejsce pojawiły się następne, przez ewolucję przystosowaną do nowych warunków. Dopiero po odkryciu praw dziedziczenia, zaczął się okres świadomie kierowanej hodowli psów rasowych - posiadających z góry określone predyspozycje psychofizyczne. Łącząc te możliwości z doświadczeniami profesorów: Pawłowa i Skinera, zaczęły powstawać liczne szkoły tresury psów. Ich głównym celem jest precyzyjne ukształtowanie i oszlifowania specjalistycznego, żywego "narzędzia", jakie stanowi pies.

Dlaczego w służbie?

Psy służbowe Straży Granicznej są bardzo pomocnym środkiem wykorzystywanym do ochrony granicy państwowej, w wielu przypadkach niezbędnym i niezastąpionym. Posiadanie psów służbowych budzi niewątpliwy respekt przestępców i stanowi bardzo skuteczną formę prewencji. Od samego początku istnienia Straży Granicznej (25 marzec 1928r) jej dowódcy rozumieli to i wspierali kynologię służbową. Już w pierwszym miesiącu jej działania, tj. 17 kwietnia 1928r. skierowali 8 funkcjonariuszy na kurs tresury do Zakładu Tresury Psów Policyjnych w Poznaniu. Tak zaczęła się historia naszego ośrodka.

Psy w Straży Granicznej szkolone są do pomocy funkcjonariuszom w ochronie granicy państwa:
- w granicznych placówkach kontrolnych;
- w strażnicach;
- do pomocy innym organom na terenie kraju

Obecnie ośrodek w strukturze SG jest samodzielną jednostką, a Komendant OTPS SG podlega bezpośrednio Komendantowi Głównemu SG. W sprawach szkoleniowych bezpośredni nadzór i koordynację działań prowadzi Dyrektor BKiSzkol. KG SG. Do niego właśnie adresowane są wszystkie potrzeby szkoleniowe wypływające od kierowników jednostek organizacyjnych i na ich podstawie Dyrektor opracowuje decyzję dotyczącą ilości i rodzajów kursów jakie zostaną przeprowadzone w danym roku szkoleniowym. Decyzję tą przedstawia Komendantowi OTPS SG do realizacji.

Kupno psa może być jedyną okazją, kiedy człowiek może wybrać rodzinę. (Mordechai Siegal)

Czy każdy Burek nadaje się do służby?

Działalność kynologiczna Straży Granicznej rozpoczyna się od wyszukania psów, które spełniają określone wymogi psychiczne i fizyczne, a ich właściciel akceptuje wstępnie cenę zakupu psa. Czynności te wykonywane są przez specjalistów ds. kynologii służbowej w jednostkach organizacyjnych SG. Dzięki utworzeniu etatu specjalistów ds. kynologii służbowej w jednostkach organizacyjnych i powierzeniu obowiązków w tej dziedzinie osobom mającym wymagane kwalifikacje, a często i doświadczenie, sytuacja "psiej służby" w Straży Granicznej osiągnęła znaczący postęp.

Przewodnicy psów służbowych mogą liczyć na merytoryczne wsparcie w różnych sprawach, nie tylko szkoleniowych, natomiast przełożeni mogą oczekiwać wykonania powierzonych zadań. Kolejnym etapem jest szczegółowe sprawdzenie i zakwalifikowanie psa do zakupu przez komisję zakupującą psy, wyznaczaną spośród kadry OTPS SG. Komisja przy sprawdzaniu i kwalifikowaniu psów do celów służbowych dokonuje oceny wieku, budowy i stanu zdrowia oraz przeprowadza testy pozwalające określić psychiczne i fizyczne predyspozycje psa do służby. Za najwłaściwszy wiek do szkolenia przyjmuje się 12÷18 miesięcy. Najbardziej uniwersalnym i przydatnym do służby granicznej jest owczarek niemiecki, ze względu na swą wytrzymałość, szybkość, siłę fizyczną, bardzo dobry węch i słuch, ciętość i nieufność do osób obcych, silne przywiązanie do przewodnika i, co ma duże znaczenie; dobrą odporność na zmienne warunki klimatyczne panujące w Polsce.

Psy innych ras również pełnią służbę w Straży Granicznej. Aktualnie można spotkać na granicy Polski następujące rasy psów:
- Owczarek niemiecki, owczarek belgijski "malinois",
- Labrador retriever, golden retriever,
- Foxterrier, jagdterrier, terrier walijski, american staffordshire terrier, terrier rosyjski,
- Rottweiler,
- Sznaucer olbrzym, sznaucer średni,
- Posokowiec bawarski,
- Cocker spaniel.

Dopuszcza się niektóre odchylenia pokrojowe, jeśli są wyrównane wybitnymi zaletami użytkowymi, a przyszły przewodnik psa w pełni akceptuje takiego psa.

Komisja dokonująca zakupu kieruje się ponadto indywidualnymi cechami wymaganymi w danej kategorii psów oraz potrzebami i możliwościami szkoleniowymi. W zależności od przewidywanej kategorii psa i planowanego miejsca pełnienia służby, wymagane jest właściwe rozwinięcie określonego instynktu. Do szkolenia a następnie do służby w Straży Granicznej przyjmowane są również psy w formie darowizny, jednak i one poddawane są sprawdzeniu i kwalifikowaniu na ogólnych zasadach.


Rzeczy, które denerwują terriera, mogą nic nie znaczyć dla doga niemieckiego. (Smiley Blanton)

Za zorganizowanie transportu psów do OTPS SG, odpowiedzialny jest Naczelnik Wydziału Kadr i Szkolenia Oddziału Straży Granicznej, na którego terenie zostały zakupione. W OTPS SG każdemu psu nadaje się nazwę, numer ewidencyjny, wystawia dowód tożsamości jakim jest "Książka psa służbowego" oraz wpisuje się do książki ewidencji psów służbowych. Nadaną nazwę oraz numer ewidencyjny pies zachowuje przez cały okres służby w Straży Granicznej. Po przybyciu do OTPS SG psy podlegają 30 dniowej obserwacji weterynaryjnej i badaniom laboratoryjnym oraz szczepieniom ochronnym i odrobaczeniu. Wykonane zabiegi wpisuje się do dowodu tożsamości psa.

Zakupiony pies podlega rękojmi w okresie 30 dni od daty zakupu w celu ujawnienia wad ukrytych / niepożądane cechy charakteru, choroby/ . Kolejnym etapem w przygotowaniu psa do służby w Straży Granicznej jest imiennie przydzielenie psa, kandydatowi na przewodnika skierowanemu z jednostki organizacyjnej Straży Granicznej. Naboru kandydatów dokonują wydziały kadr i szkolenia oddziałów Straży Granicznej.

Przy typowaniu kandydatów na przewodników należy brać pod uwagę funkcjonariuszy zgłaszających się ochotniczo i spełniających następujące warunki:

1. dobry stan zdrowia, a przy tym silny i wytrzymały na wysiłek fizyczny organizm,
2. zamiłowanie do pracy ze zwierzętami,
3. zdolność szybkiego przyswajania materiału szkoleniowego oraz cierpliwość niezbędną w pracy przewodnika,
4. przeniesiony do służby stałej w Straży Granicznej,
5. pozytywna opinia przełożonych,
6. pozytywny wynik z rozmowy kwalifikacyjnej,
7. kandydaci na kurs chorążych - przewodników psów służbowych muszą pozytywnie przejść II etap kwalifikacji.

Zakwalifikowani słuchacze, często z własnej inwencji, przyjeżdżają do OTPS na 2÷3 dni przed rozpoczęciem szkolenia, aby móc wybrać sobie psa, z którym spędzą w służbie kilka następnych lat. Ostatecznego wyboru przyszłego towarzysza w służbie dokonuje kandydat na przewodnika przy pomocy instruktora tresury. Realizacja przedstawionych przedsięwzięć pozwala przejść do zasadniczego etapu w przygotowaniu psa do służby w Straży Granicznej. Szkolenie przewodników i tresurę psów organizuje się na podstawie szczegółowych programów.

W ciągu roku kalendarzowego OTPS SG organizuje kursy w liczbie i kategoriach określonych przez dyrektora Biura Kadr i Szkolenia Komendy Głównej Straży Granicznej. Komendant OTPS SG może zakwalifikować jako psy służbowe również psy wytresowane poza Strażą Graniczną. Taki przypadek miał miejsce w 1997 r., kiedy to instruktor OTPS SG uczestniczył w szkoleniu przewodników i psów specjalnych do wyszukiwania narkotyków na Węgrzech. Drugi przykład dotyczy 2000 roku, kiedy to po zakończonym szkoleniu w Stanach Zjednoczonych, komendant ośrodka zakwalifikował wyszkolone tam 16 psów rasy labrador jako psy służbowe w kategorii psów specjalnych do wyszukiwania materiałów wybuchowych i broni. Porównując wyniki końcowe psa wyszkolonego na Węgrzech czy w Stanach Zjednoczonych należy stwierdzić, że zostały one bardzo dobrze przygotowane do wykonywania powierzanych im zadań.

Występujące różnice w szkoleniu wynikają ze stosowania innych metod i materiałów szkoleniowych. Psy szkolone obecnie w OTPS SG, podczas pracy węchowej w niczym nie ustępują zagranicznym kolegom, za to przy ocenie karności i odwagi psów - przewyższają je znacząco. Poza statutową działalnością na rzecz Straży Granicznej, w OTPS realizowane są szkolenia przewodników i psów spoza "firmy". W historii ośrodka instruktorzy OTPS szkolili psy dla: Organizacji Narodów Zjednoczonych, Ministerstwa Obrony Narodowej, Marynarki Wojennej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Więziennej, Nadwiślańskiej Jednostki Wojskowej GROM, Urzędu Celnego, GOPR Zakopane, Portu lotniczego w Moskwie, Straży Miejskiej w Zgorzelcu, Kudowie i Łodzi.

por. Sylwester Pobiedziński
http://www.otps.strazgraniczna.pl/