Historia polskiej osmologii
Za faktyczną cezurę dla polskiej osmologii, mimo że już dużo wcześniej podejmowano próby identyfikacji zapachów przy użyciu psów, należy uznać wprowadzenie „Wytycznych dotyczących zabezpieczania, przechowywania i rozpoznawania śladów zapachowych ludzi metodą “K”[1]. Pierwsze próby, o których w tym miejscu należy wspomnieć, były trochę nieudolne i z pewnością niehumanitarne.
Początki osmologii
Interesujące informacje na ten temat znaleźć można chociażby w literaturze pochodzącej z 1962 r.[2]
Rycina 1. Rozpoznawanie zapachów ludzi przez psy z lat 60-tych XX wieku, za Antoniszczakiem, 1962.
Już wtedy wskazywano, że: „... próby porównywania woni ludzkiej pozostającej na przedmiotach (...) można przeprowadzać następującymi sposobami:
a) znaleziony przedmiot układa się na ziemi (podłodze) pomiędzy innymi przedmiotami należącymi do osób obcych. Osoba, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że znaleziony przedmiot należy do niej daje psu do nawęszenia swoją rękę. Pies powinien podjąć spośród leżących przedmiotów przedmiot posiadający taką samą woń;
b) drugi sposób porównywania woni można przeprowadzić podobnie jak poprzednio, z tą różnicą, że psu daje się do nawęszenia nie rękę, lecz przedmiot należący do danej osoby, z którą dokonujemy próby (...);
c) trzeci sposób polega na porównywaniu woni znalezionego przedmiotu bezpośrednio z wonią osoby podejrzanej.”[3].
Najwięcej problemów, pomijając już to, że człowieka sprowadzano do roli bezprawnego obiektu badań, co wiązało się z poniżeniem również jego godności[4], sprawiało ówczesnym „badaczom” opanowanie zachowań agresywnych psów, nierzadko bowiem zdarzały się przypadki pogryzień. Nie poszukiwano wtedy metod pobierania materiału porównawczego. Osoby do rozpoznania ustawiano (a raczej układano) w specyficzny szereg.
Rycina 3. „Szereg zapachowy” z lat 60-tych XX wieku za Antoniszczakiem, 1962.
Twierdzono wtedy m.in., że: „...o ile pozycja stojąca człowieka wpływa na psa podniecająco ze względu na to, że pies przyzwyczajony jest do atakowania człowieka w pozycji stojącej lub atakowany jest przez człowieka z takiej pozycji, o tyle pozycja leżąca wpływa na psa w znacznej mierze uspakajająco; pies zachowuje się swobodniej, zanika u niego chęć czynnego atakowania...”[5].
Ciekawie z tamtych lat, w kontekście identyfikacji osób, brzmiały również zalecenia formułowane w programach szkolenia przewodników i tresury psów[6]. W rozdziale poświęconym rozpoznawaniu przedmiotów i osób przez psy wyczytać można m.in.: „…ćwiczenie porównywania zapachu z przedmiotu, do której ten przedmiot należy przeprowadza się ustawiając w szeregu 4 lub 5 pomocników podobnie ubranych i niczym nie wyróżniających się. Psu podaje się do wąchania przedmiot należący do jednego z pomocników. Pies powinien być w kagańcu. Jeżeli pies zachowuje się agresywnie w stosunku do stojących pomocników, należy ćwiczyć rozpoznawanie osób leżących. W tym celu, najlepiej w pomieszczeniu, ćwiczyć rozpoznawanie osób leżących na brzuchu w odległości około 1 metra od siebie. Ćwiczenie rozpoznawania osób leżących ma również te zalety, że pies może obwąchiwać te części ciała, które bezpośrednio dotykały przedmiotów…”. Jeszcze nie tak dawno, bo blisko 20 lat temu, w jednej z instrukcji[7] pisano m.in.:
1. Rozpoznawanie zapachów w kolejności osoba-przedmiot przeprowadza się następująco:
1) przedmiot, co do którego zachodzi domniemanie, że należy do osoby rozpoznawanej (zagubiony lub pozostawiony przez nią na miejscu zdarzenia) albo tkaninę z zapachami pobranymi na miejscu zdarzenia, układa się wśród innych przedmiotów (tkanin) zewnętrznie podobnych,
2) psu podaje się zapachy osoby rozpoznawanej z przedmiotu bezpośrednio pobranego od niej albo pobrane uprzednio na sterylną czystą tkaninę, wszystkich następnie daje się mu sygnał do wyszukania i wskazania przedmiotu, o którym mowa w pkt. 1.
2. Rozpoznawanie zapachów w kolejności przedmiot-osoba przeprowadza się następująco:
1) osobę rozpoznawaną umieszcza się wśród innych, nieznanych psu i w miarę możliwości podobnych do niej oraz ostrzega się wszystkie osoby, aby zachowywały się spokojnie,
2) psu podaje się zapachy z przedmiotu, co do którego istnieje domniemanie, że należy do osoby rozpoznawanej lub był chwilowo w jej posiadaniu i daje się mu sygnał do wyszukania i wskazania osoby.
W świetle powyższego warto zwrócić uwagę na pewną właściwą dla tamtego okresu czasu osobliwość, a mianowicie to, z jaką szczególną wagą podchodzono do techniki rozpoznawania zapachów ludzi (zachowanie psa, sposób ułożenia osób, odległości osób od siebie, itp.), sprowadzając istotę ludzką do roli bezprawnego obiektu badań. Tak, czy tak postępowanie to, wiązać się musiało z poniżeniem ludzkiej godności.
Obok wszystkich zastrzeżeń, jakie sformułować można pod adresem tamtej „metody” identyfikacji zapachów ludzi przez psy, warto zwrócić uwagę, że ogólna idea badań, dziś „zepchnięta” do fazy badań identyfikacyjnych (faza badań, w której konfrontuje się materiał dowodowy z porównawczym), pozostała w niezmienionej postaci. Zadaniem psów jest ustalenie istnienia (lub wykazanie braku) zgodności zapachowej między materiałem dowodowym (zabezpieczonym na miejscu zdarzenia) a porównawczym (pobranym od osób). Również w latach siedemdziesiątych XX wieku powracano do opisanej wyżej metody identyfikacji zapachów ludzkich[8], jednakże niedoskonałość procedur w trakcie badań skutkowała ograniczonym jej wykorzystaniem - i trudno się zresztą temu dziwić.
Historia najnowsza
Przedstawiony poniżej rys historyczny stanowi próbę usystematyzowania poszczególnych etapów rozwoju tej dyscypliny w okresie ostatnich kilkunastu lat. Jest on szczególnie bliski autorowi niniejszego opracowania, gdyż w wielu opisanych poniżej przedsięwzięciach uczestniczył on osobiście lub osobiście je realizował, wiele spośród nich programował lub, z racji sprawowanej w CLK KGP funkcji, nadzorował. Z danych Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP wynika, iż od roku 1992 obserwuje się progresję, przez niektórych uznawaną nawet jako paradoksalną, pod względem liczby realizowanych badań dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, jak i funkcjonujących pracowni śladów zapachowych oraz liczby i jakości wytresowanych psów specjalnych przeznaczonych do identyfikacji śladów zapachowych. Niebagatelne znaczenie dla rozwoju tej dyscypliny badawczej miało przeniesienie jej z policyjnych pionów: szkoleniowego i kryminalnego do pionu kryminalistyki i uznanie jej jako samodzielnej specjalności kryminalistycznej[9].
Umiejscowienie tej problematyki w szkołach policyjnych i pionie kryminalnym, ze względu na brak profesjonalnego zaplecza naukowo-badawczego, spychało ją automatycznie tylko do czynności o charakterze wykrywczym i tylko na pogranicze nauk sądowych. Nie miała ona przez to również szans na weryfikację proponowanych rozwiązań przez poważne instytuty naukowe. Hermetyczność problematyki wykluczała również podjęcie naukowej dyskusji nad jej założeniami. A nie trzeba nikogo przekonywać, że szeroka i merytoryczna dyskusja na temat tej, czy też każdej innej metody identyfikacji z pewnością wychodzi jej na dobre. Z jednej strony może przyczynić się do wykrycia ewentualnych jej niedoskonałości, a z drugiej strony pozwala na skuteczne wyjaśnianie formułowanych wątpliwości. Wprowadzenie tej metody do kryminalistyki usunęło większość wcześniej napotykanych barier.
Cenzurą dla współczesnej osmologii, jak już wcześniej wspomniano był rok 1992. W tym właśnie czasie zakończono prace legislacyjne nad zarządzeniem Nr 19/92 Komendanta Głównego Policji z dnia 12.10.1992 r. w sprawie psów służbowych Policji. Zawierało ono, jako część integralną, Wytyczne dotyczące zabezpieczania, przechowywania i rozpoznawania śladów zapachowych ludzi metodą „K”. Wtedy też Laboratorium Kryminalistyczne komendy wojewódzkiej Policji w Łodzi, jako pierwsze zgłosiło przygotowanie pracowni do prowadzenia badań śladów zapachowych[10]. Zarządzenie o którym mowa powyżej weszło w życie w dniem 01.03.1993 r. Z tą datą oficjalnie Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji przejęło odpowiedzialność za organizację używania i utrzymania wszystkich psów służbowych w Policji[11].
Początkowo jednostki Policji wyposażone były zaledwie w 5 psów specjalnych do identyfikacji śladów osmologicznych. W ramach badań wykorzystywano „siłą rzeczy” psy tropiące, które posiadały umiejętność „rozpoznawania przedmiotów”. Warto w tym miejscu wspomnieć postać jednego z pionierów polskiej osmologii Pana Ryszarda Skrybusia - technika kryminalistyki – który w Zakładzie Szkolenia Przewodników i Tresury Psów w Sułkowicach podjął próby organizacji pracowni osmologicznej oraz tresury psów wyłącznie w kierunku identyfikacji śladów zapachowych ludzi. Oprócz pojęcia się trudnego zadania przygotowania przewodników i tresury psów był on Autorem szeregu materiałów dydaktycznych wykorzystywanych przez jednostki Policji. W tym samym czasie Pan Gwidon Sutowski z Laboratorium Kryminalistycznego k.w.p. w Koszalinie przedstawił projekt ekspertyzy z zakresu badań śladów zapachowych, stanowił on zręby dla późniejszych opracowań. Ta sama k.w.p. rozpoczęła proces szkolenia policjantów służby dochodzeniowo-śledczej w zakresie zabezpieczania śladów osmologicznych na miejscach zdarzeń.
Lata 94-96[12] ubiegłego stulecia przynoszą dalszy rozwój badań śladów zapachowych. Powstają kolejne pracownie, osiągając na koniec 1996 r. liczbę 33. Pracownie wyposażone są w tym czasie w 58 psów specjalnych. W ciągu całego ‘96 roku zrealizowano łącznie 1.863 „eksperymenty rozpoznawcze”, w trakcie których wykonano 13.617 prób identyfikacyjnych. Dzięki przeprowadzonym badaniom w 748 przypadkach ustalono istnienie zgodności zapachowej między materiałami dowodowymi i porównawczymi, a najczęściej badania wykonywano w pracowniach w: Warszawie, Katowicach, Krakowie, Koszalinie, Skierniewicach, Siedlcach i Tarnowie.
Kluczowym dla tego okresu przedsięwzięciem była organizacja i kilkumiesięczny pobyt grupy instruktorów z Centrum Szkolenia Policji w Legionowie i k.w.p w Lublinie w Policyjnej Szkole Przewodników Psów w Dunakeszi na Węgrzech. Poświęcony on był badaniom śladów zapachowych i tresurze psów według metodyki węgierskiej. Szkolenie było o tyle istotne, gdyż pozyskana na Węgrzech wiedza instruktorska odegrała następnie istotny wpływ na obecny kształt programów szkolenia techników osmologii i tresury psów specjalnych. Na szczególne podkreślenie zasługuje rola, jaką odegrało trzech instruktorów, a w tym Maciej Gawkowski, Mirosław Rogowski i Krzysztof Misiewicz w późniejszym opracowaniu unikatowego programu szkolenia przewodników i tresury psów osmologicznych, który w zasadzie z niewielkimi modyfikacjami obowiązuje po dzień dzisiejszy. Nie mniej ważne było również uznanie, na mocy decyzji nr 6/96 dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP z dnia 11.06.1996 r.[13] (po raz pierwszy w historii policyjnej kryminalistyki), badań śladów zapachowych ludzi za specjalność kryminalistyczną.
Okres zamykający się w latach 1997-2000[14] to czas intensywnych działań organizacyjnych, szkoleniowych, metodycznych i legislacyjnych, a niebagatelne znaczenie dla tego czasu miały wyjazdy studyjne ekspertów CLK, CSP i LK do kilku europejskich pracowni osmologicznych (Holandia, Niemcy, Rosja). W połowie 1997 r. roku Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP zainicjowało proces kształcenia kandydatów na ekspertów ze specjalności badania śladów zapachowych ludzi. W procesie uczestniczyli przedstawiciele pracowni krajowych, w tym z Centrum Szkolenia Policji w Legionowie oraz komend wojewódzkich Policji w Koszalinie, Lublinie, Łodzi, Siedlcach, Warszawie. Następnie w uzgodnieniu z Biurem Kadr i Szkolenia KGP podjęto realizację szkolenia policjantów ubiegających się o uzyskanie uprawnień do samodzielnego opracowywania ekspertyz i wydawania opinii z zakresu badań śladów zapachowych ludzi. Ze względu na jego jednostkowy charakter przyjęto formułę doskonalenia zawodowego, które powinno być realizowane w formie pozakursowej pod nadzorem CLK KGP.
Pierwszą edycję tego szkolenia, która objęła 7 policjantów z krajowych laboratoriów kryminalistycznych zakończono w maju 1998 r., a w lipcu, po raz pierwszy w historii polskiej kryminalistyki, grupa policjantów z laboratoriów krajowych otrzymała uprawnienia do samodzielnego opracowywania ekspertyz i wydawania opinii z zakresu badań śladów zapachowych ludzi (jako pierwsi w tej dyscyplinie uprawnienia otrzymali przedstawiciele: CLK KGP oraz LK KWP w Koszalinie, Siedlcach i Zielonej Górze). Ponadto we wrześniu 1999 r. zakończono realizację II edycji programu doskonalenia zawodowego dla policjantów laboratoriów kryminalistycznych, ubiegających się o uzyskanie uprawnień do samodzielnego opracowywania ekspertyz i wydawania opinii z zakresu badań osmologicznych. W ramach programu zajęcia prowadzili między innymi prof. dr hab. Tadeusz Jezierski z Instytutu Genetyki i Hodowli PAN oraz prof. dr hab. Józef Wójcikiewicz z Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie oraz eksperci laboratoriów krajowych, wykładowcy z Centrum Szkolenia Policji i specjaliści z CLK KGP. W realizację programu włączono blok tematyczny poświęcony zagadnieniom prowadzenia przez ekspertów szkoleń indywidualnych i w małych grupach oraz poświęcony szeroko rozumianej problematyce wystąpień przed organami procesowymi. W ramach programu przeszkolono łącznie 25 policjantów. Inną istotną działalnością, jaką wtedy podjęto była korekta metodyki badań śladów zapachowych ludzi.
Przygotowywana wtedy metodyka obejmować miała między innymi: wykonywanie badań przy użyciu minimum 2 psów specjalnych, kontrolę dyspozycyjności psów i eliminowanie z cyklu badawczego tych niesprawnych użytkowo, przeprowadzanie badań wykluczających atrakcyjność ciągu selekcyjnego, ujednolicenie warunków badania, między innymi poprzez stosowanie zunifikowanych pochłaniaczy zapachów, stworzenie standardów dla pomieszczeń do prowadzenia tego typu czynności, regulowanych wydawaniem okresowych certyfikatów, wypracowanie szczegółowych algorytmów postępowania w trakcie czynności badawczych, wytyczenie jednolitego sposobu dokumentowania badań, prowadzenie badań wyłącznie przez przeszkolonych w dziedzinie osmologii specjalistów. Prace sfinalizowano w połowie 1998 r. Wprowadzając do służbowego stosowania „Metodykę pobierania, zabezpieczania, powielania i rozpoznawania zabezpieczonych śladów zapachowych ludzi”. Ze względu na bardzo poważne obciążenie policjantów laboratoriów kryminalistycznych zaangażowanych w prowadzenie badań śladów zapachowych ludzi dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości zaistniała potrzeba podjęcia działań zmierzających do rozdziału problematyki policyjnych psów służbowych między zainteresowane piony służbowe (Biuro Prewencji, Biuro ds. Narkotyków, CSP, CLK KGP, itp.).
Prace w tym obszarze zostały zakończone w 1999 r. poprzez wprowadzenie jednoznacznego rozdziału problematyki nadzoru nad policyjnymi psami służbowymi między zainteresowane piony służbowe: prewencji i techniki kryminalistycznej. Zarządzenie Nr 10/99 Komendanta Głównego Policji stworzyło podstawę do optymalnej realizacji zadań służbowych w zakresie funkcjonowania pracowni i prowadzenia badań osmologicznych dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Wprowadzenie w życie zarządzenia pozwoliło również na prawne usankcjonowanie „Metodyki pobierania, zabezpieczania, powielania i rozpoznawania zabezpieczonych śladów zapachowych ludzi”. W listopadzie 1999 r. autor niniejszego opracowania, jako przedstawiciel polskiej Policji zakwalifikowany został do prac międzynarodowej Grupy Roboczej Interpolu (IEWGPG), zajmującej się doradztwem i opiniowaniem międzynarodowym w sprawach problematyki policyjnych psów specjalnych wyszukujących zapachy narkotyków, zwłok ludzi, materiałów wybuchowych oraz identyfikujących ślady zapachowe. Grupa zakończyła prace w 2003 r. Autorowi powierzono wtedy nadzór nad przygotowaniem projektu, przy ścisłej współpracy przedstawicieli Holandii, Anglii, Francji i Austrii, dotyczącego wypracowania procedur związanych prezentacją wyników pracy psów w ramach postępowań sądowych.
Autor partycypował również w przygotowaniu projektu europejskiego dotyczącego przygotowania przewodników i psów do identyfikacyjnych badań zapachowych (projekt przygotowany przez Francję, Holandię i Polskę). W tym czasie również na łamach periodyków specjalistycznych opublikowano szereg opracowań związanych z problematyką kryminalistycznych badań osmologicznych. Pojawiło się szereg cennych opracowań, szczególnie tych, które związane są z realizacją prac doświadczalnych i eksperymentalnych. Ponadto od 2000 r. CLK KGP rozpoczęło proces certyfikacyjny dla istniejących pracowni osmologicznych w ramach laboratoriów krajowych. W pierwszym roku realizacji tego procesu przeprowadzono łącznie 36 ocen certyfikacyjnych pracowni osmologicznych. W 12 przypadkach pracownie otrzymały certyfikaty w maksymalnym wymiarze, tj. na okres dwóch lat. W 16 przypadkach skrócono okres ważności certyfikatu ze względu na odstępstwa od standardów wynikających z metodyki badawczej lub braki w podstawowym wyposażeniu pracowni. Natomiast, aż w 8 przypadkach, podczas pierwszej oceny, w ogóle nie wydano certyfikatów.
Istotnym przedsięwzięciem o wymiarze międzynarodowym była organizacja przez CLK KGP, CSP i Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne w miesiącu październiku 2000 r. w Międzynarodowym Centrum Szkoleń Specjalistycznych Policji w Legionowie konferencji naukowej poświęconej problematyce badań śladów zapachowych ludzi, a zatytułowanej: „Osmologia – przeceniany czy niedoceniany dział kryminalistyki?”. W konferencji udział wzięło łącznie 60 zaproszonych gości z kraju i zagranicy zainteresowanych problematyką wykorzystania badań śladów zapachowych. Wśród gości zagranicznych znaleźli się przedstawiciele z Belgii, Danii, Estonii, Holandii, Finlandii, Szwecji, Ukrainy, Węgier i Wielkiej Brytanii. Konferencja wzbudziła szerokie zainteresowanie wśród przedstawicieli polskich ośrodków naukowych, a szczególnie Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu. Na szczególną uwagę zasługuje również udział przedstawicieli prokuratur, w tym Prokuratury Okręgowej w Warszawie oraz Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie.
Uczestnicy konferencji w wyniku dyskusji naukowej, doszli do następujących konkluzji końcowych: ”1. Osmologia jest perspektywicznym działem kryminalistyki, opartym na podstawach naukowych, mającym istotne znaczenie dla prawa dowodowego i procesu karnego. 2. Przedmiotem osmologii jest identyfikacja osoby na podstawie śladów zapachowych. 3. Nie wszystkie możliwości osmologii są już poznane i zbadane, w związku z tym niezbędne jest prowadzenie dalszych badań, umożliwiających rozwój tej dyscypliny i ugruntowanie jej wiarygodności jako źródła dowodu naukowego. 4. Należy dążyć do opracowania wspólnych międzynarodowych standardów badań osmologicznych. Z tych względów uczestnicy konferencji uznają za celowe powołanie grupy roboczej składającej się z przedstawicieli wszystkich zainteresowanych stron”. Wszystkie postanowienia końcowe konferencji, zostały przejęte przez uczestników, przez aklamację. Dowodem osmologicznym zajął się również Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 5 listopada 1999 r. w sprawie V KKN – 440/99 określił standardy prowadzenia badań osmologicznych. Wyrok ten był przedmiotem glosy opracowanej przez autora[15].
Sąd Najwyższy wyrażając pogląd, że badanie osmologiczne powinno być wykonane w formie ekspertyzy i zakończone wydaniem przez biegłego opinii, odpowiadającej wymogom k.p.k., usankcjonował w sposób jednoznaczny formę tej czynności. Nie można jednak całkowicie bezkrytycznie odnosić się do warunków określonych przez Sąd Najwyższy zwłaszcza, że wbrew temu, co podkreśla Sąd, nie do końca zostały one określone w oparciu o wieloletnią praktykę. Literalne wykonanie sformułowanych warunków doprowadziłoby do wyciągnięcia błędnych wniosków, a także do utraty po dłuższym czasie stosowania, sprawności węchowej psów oraz niemożności identyfikacji. Całkowicie natomiast należy zgodzić się natomiast z opinią Sądu, że „...dopiero staranne zachowanie wszystkich wypracowanych przez kilkuletnią praktykę i zalecanych w piśmiennictwie standardów prowadzenia badań osmologicznych mogłoby upoważniać do zaakceptowania – w płaszczyźnie teoretycznej – poglądu, iż w świetle zasad swobodnej oceny dowodów skazanie może być oparte na ekspertyzie osmologicznej, jako dowodzie obciążającym...”. Dla porządku i jednocześnie podsumowania tego okresu warto tylko wspomnieć, że na koniec 2000 r. prowadzenie badań osmologicznych w pełnym zakresie dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości zgłaszało 33 pracownie. Były one wyposażone w 111 psów specjalnych, a dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości zrealizowano łącznie 1.643 ekspertyz.
Kolejne lata, poczynając od 2001 r.[16], to czas ugruntowania się problematyki badań osmologicznych. To czas permanentnego doskonalenia wprowadzonych w życie w latach poprzednich przedsięwzięć oraz dalsze poszukiwanie, w ramach prac badawczych, odpowiedzi na wątpliwości związane z wykorzystaniem tego dowodu w postępowaniu karnym. Typowym przykładem na krzepnięcie osmologicznej identyfikacji człowieka jest chociażby wprowadzenie zarządzenia nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań z użyciem psów służbowych, szczegółowych zasad ich szkolenia oraz norm wyżywienia, a następnie w 2003 r. znowelizowanej metodyki badań osmologicznych[17]. Zmiany legislacyjne skutkowały również opracowaniem nowego jakościowo programu szkolenia techników osmologii, dostosowanego do wymogów metodyki badań i ściśle powiązanego z policyjną techniką kryminalistyczną, który praktycznie w niezmienionej postaci funkcjonuje do dziś. Cenną inicjatywą, zapoczątkowaną w 2000 r. i kontynuowaną do chwili obecnej są organizowane każdego roku warsztaty naukowe, będące forum wymiany doświadczeń między ekspertami pracowni osmologicznych, organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz instytucji naukowych. Co roku powiększa się również grupa policjantów posiadających do samodzielnego opracowywania opinii osmologicznych w ramach laboratoriów kryminalistycznych Policji (ekspertów osmologii).
Prowadzony jest również przez CLK KGP proces certyfikacji pracowni osmologicznych uprawniający do prowadzenia badań na potrzeby organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Przyjęta przez CLK KGP linia działań - tzn. bezwzględne wymaganie sprecyzowanych standardów doprowadziła z jednej strony do zmniejszenia liczby pracowni, a z drugiej do podniesienia jakości realizowanych badań. O krzepnięciu identyfikacji osmologicznej świadczy chociażby wzrastająca liczba ekspertyz (w 2005 r. w 16 pracowniach zrealizowano 1767 ekspertyz tj. praktycznie dwukrotnie więcej niż w 1998 r., wykorzystując 98 psów specjalnych[18]), jak również coraz większa liczba badań naukowych wykonywanych nie tylko w naszym kraju oraz zmniejszenie częstotliwości korzystania przez sądy z instytucji metaopinii osmologicznych[19].
dr Tomasz Bednarek
[1] Załącznik do Zarządzenia Nr 19/92 Komendanta Głównego Policji z dnia 12.10.1992 r. w sprawie psów służbowych Policji – nie publikowane – uchylone z dniem 28.05.1999 r.
[2] Antoniszczak T.: Rozpoznawanie osób podejrzanych przy użyciu psów tropiących, „Służba MO” 1/28, 1962, s. 112-118., także: Kuczys J., Milewski R.: Wykorzystanie psa służbowego w oględzinach śledczych, “Problemy Kryminalistyki XE "Problemy Kryminalistyki" ” 1973, nr 103-104, s. 341-346; także: Głogowski J., Kuczys J.: Użycie psów tropiących do identyfikacji śladów zapachowych człowieka, “Problemy Kryminalistyki” 1975, nr 113, s. 61-67.
[3] Antoniszczak T.: Rozpoznawanie osób... - op. cit.
[4] Szikanow: W. I.: Istota eksperymentu odorologicznego i jego miejsce w systemie metod kryminalistycznych, Problemy walki z przestępczością, Irkuck 1970, s. 147.
[5] Antoniszczak T.: Rozpoznawanie... - op. cit.
[6] Program szkolenia przewodników i tresury psów tropiących MO – Departament Szkolenia i Wydawnictw MSW, Warszawa 1969 r., s. 72.
[7] Zarządzenie Nr 95/83 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 grudnia 1983 r. w sprawie psów służbowych milicji obywatelskiej – Instrukcja w sprawie użycia i utrzymania psów służbowych MO – nie publikowane.
[8] Kuczys J., Milewski R.: Wykorzystanie psa służbowego w oględzinach śledczych, “Problemy Kryminalistyki 1973, nr 103-104, s. 341-346; także: Głogowski J., Kuczys J.: Użycie psów tropiących do identyfikacji śladów zapachowych człowieka, “Problemy Kryminalistyki” 1975, nr 113, s. 61-67.
[9] Decyzja nr 9/96 Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego z dnia 11 czerwca 1996 r. zmieniająca Decyzję nr 4/94 w sprawie trybu i zasad nadawania i pozbawiania uprawnień do samodzielnego wydawania opinii w CLK KGP i laboratoriach kryminalistycznych k.w.p., „Biuletyn Informacyjny” CLK KGP nr 101, Warszawa 1996, s. 5.
[10] Głogowski J., Walicki J.: Informacja o używaniu i utrzymaniu psów służbowych Policji w 1992 roku, CLK KGP - materiał nie publikowany.
[11] Głogowski J., Walicki J.: Informacja o używaniu i utrzymaniu psów służbowych Policji w 1993 roku, „Biuletyn Informacyjny”, 1994, nr 94, s. 5-11.
[12] Głogowski J., Walicki J.: Informacja o używaniu i utrzymaniu psów służbowych Policji w 1994 roku, „Biuletyn Informacyjny”, 1995, nr 99, s. 21-25, także: Głogowski J., Walicki J.: Informacja o używaniu i utrzymaniu psów służbowych Policji w 1995 roku – CLK KGP - materiał nie publikowany, także: Informacja o używaniu i utrzymaniu psów służbowych Policji w 1995 roku - CLK KGP - 28.02.1997 - materiał nie publikowany.
[13] Decyzja nr 9/96 Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego z dnia 11 czerwca 1996 r., zmieniająca Decyzję nr 4/94 w sprawie trybu i zasad nadawania i pozbawiania uprawnień do samodzielnego wydawania opinii w CLK KGP i laboratoriach kryminalistycznych k.w.p., „Biuletyn Informacyjny” CLK KGP nr 101, Warszawa 1996, s. 5.
[14] Bednarek T., Kondrakiewicz P.: Analiza zagadnień dotyczących używania i utrzymania psów służbowych Policji w 1997 r., „Biuletyn Informacyjny”, 1998, nr 108, s. 15-21, także: Bednarek T., Kondrakiewicz P.: Analiza używania i utrzymania policyjnych psów służbowych w 1998r., „Biuletyn Informacyjny”, 1999, nr 110, s. 34, także: Bednarek T., Kondrakiewicz P.: Analiza zagadnień dotyczących wykorzystania psów specjalnych w jednostkach organizacyjnych pionu techniki kryminalistycznej Policji w 1999r., „Biuletyn Informacyjny”, 2000, nr 112, s. 21, także: Bednarek T., Kondrakiewicz P.: Analiza zagadnień dotyczących wykorzystania psów specjalnych w jednostkach organizacyjnych pionu techniki kryminalistycznej Policji w 2000 r., Biuletyn Informacyjny nr 114, Wyd. CLK KGP, 2001, s. 26.
[15] Bednarek T., Sutowski G.: Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1999 r. V KKN 440/99, Palestra 5-6/2000 s. 246-260.
[16] Bednarek T., Królikowska I..: Analiza zagadnień dotyczących wykorzystania psów specjalnych w jednostkach organizacyjnych pionu techniki kryminalistycznej Policji w 2001 r., „Biuletyn Informacyjny” – „Biuletyn Informacyjny”, 2002, nr 116, s. 5.
[17] Metodyka Badań Osmologicznych – wprowadzona decyzją dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP nr 36/2003 z dnia 29 maja 2003 r.
[18] Kondrakiewicz P.: Rozwój osmologii w Polsce, referat wygłoszony na konferencji „Standaryzacja metod badawczych w zakresie identyfikacji śladów zapachowych w celu poprawy współpracy organów ścigania w Unii Europejskiej”, Bydgoszcz 27-29 września 2006.
[19] Wójcikiewicz J.: Ekspertyza sądowa. Zagadnienia wybrane. Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007, s. 237, także: Wójcikiewicz J.: Metaopinie – wyraz siły czy słabości wymiaru sprawiedliwości w Biegły w sądzie Konferencja w 40. rocznicę śmierci Profesora Jana Sehna, Kraków 2005, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych , Kraków 2006 s. 103-106.
