Pies i człowiek pod wspólnym dachem - cz.V – Uczenie się psów

Właściciele psów coraz aktywniej spędzają czas ze swoimi psami, uczęszczają na szkolenia, trenują psie sporty.  Poznanie teorii uczenia się psów jest warunkiem efektywnego wyszkolenia psów i sukcesów osiąganych w psich sportach. U podstaw teorii uczenia leży teoria warunkowania i zrozumieć proces uczenia,  powinniśmy zapoznać się z podstawami warunkowania klasycznego oraz warunkowania instrumentalnego.

Warunkowanie klasyczne zostało odkryte i opisane przez rosyjskiego fizjologa, laureata nagrody Nobla, Iwana Pawłowa. W trakcie przeprowadzonych doświadczeń Pawłow zauważył, że u psa występuję zwiększona produkcja śliny zarówno w trakcie jedzenia, jak też na sam jego widok.  Jest to zachowanie instynktowne, którego nie trzeba się uczyć,  zwane odruchem bezwarunkowym. W kolejnym etapie doświadczenia Pawłow przed podaniem psu jedzenia dzwonił dzwonkiem, który do tej pory był bodźcem zupełnie obojętnym dla psa i nie powodował żadnej reakcji z jego strony. Po niedługim czasie pies ślinił się już na sam dźwięk dzwonka, nawet bez podania mu jedzenia. Tę reakcję na dzwonek nazywa się odruchem warunkowym, zwanym odruchem Pawłowa. W przeciwieństwie do odruchu bezwarunkowego odruch warunkowy jest odruchem wyuczonym.

Opierając się na odkryciach Pawłowa amerykański psycholog prof. Burrhus F. Skinner, jeden z twórców behawioryzmu, odkrył prawa uczenia się, które są uznawane we współczesnej psychologii, zwane warunkowaniem instrumentalnym. Prof. Skinner odkrył że nagroda  wzmacnia i utrwala nagradzane zachowanie. W warunkowaniu instrumentalnym wyróżnia się cztery możliwości wpływania na zachowanie: wzmocnienie dodatnie, wzmocnienie ujemne, wygaszenie dodatnie i wygaszenie ujemne. Wzmocnienie to bodziec, który powoduje utrwalenie danego zachowania, zwiększa prawdopodobieństwo jego ponownego wystąpienia, natomiast wygaszenie powoduje zmniejszenie prawdopodobieństwa występowanie danego zachowania. Dodatnie nie oznacza dobre, a ujemne nie oznacza złe. Dodatnie oznacza wystąpienie czynnika, a ujemne jego zanik, co ilustruje poniższa tabelka.

Właściciele, często wzmacniają niepożądane zachowania swoich psów poprzez ich nieświadome nagradzanie. Przykładem może być krzyczenie na  psa skaczącego na właściciela.  Pies skacząc domaga się uwagi, a poprzez krzyk właściciel zwraca uwagę na psa, czyli nagradza go za skakanie i powoduje, że pies będzie to zachowanie powtarzał. Ignorowanie skaczącego psa nie nagradza go w żaden sposób i spowoduje zanik zachowania, które nie przynosi psu żadnych korzyści.

Nowoczesne metody szkolenia zwierząt opierają się o wzmocnienie dodatnie i wygaszenie ujemne. Jest to tzw. pozytywne szkolenie, które polega na stosowaniu nagrody za właściwe zachowanie i ignorowanie zachowania niewłaściwego. Odmiennie od metod pozytywnych, szkolenie tradycyjne opiera się na wygaszaniu dodatnim i wzmocnieniu ujemnym. Oznacza to karanie zachowania niewłaściwego i zaprzestanie nieprzyjemnych dla psa działań, w momencie wykonania przez niego polecenia. Obecnie odchodzi się od metod tradycyjnych jako dużo mniej efektywnych w szkoleniu oraz powodujących osłabienie więzi psa z właścicielem i rujnującym zaufanie psa do człowieka.

Przykładem tradycyjnego sposobu szkolenia może być uderzenie szczeniaka gazetą za załatwienie się na dywan- wygaszenie dodatnie. Jest to nieefektywna metoda, bo zwykle następuje z opóźnieniem, po fakcie i szczenię nie wiąże kary z czynem. Ponad to szczeniak zaczyna obawiać się właściciela i załatwiać się na dywan podczas jego nieobecności lub w miejscach niewidocznych, w najgorszym razie zaczyna zjadać swoje fekalia.

W pozytywnej metodzie nagradza się szczenię za załatwienie we właściwym miejscu, co powoduje u psa skojarzenie, że załatwianie się w danym miejscu jest przyjemne i to należy robić. Bardzo ważne natomiast jest aby właściciel dopilnował, żeby szczenię znalazło się w takim miejscu w momentach gdy zwykle się załatwia, tzn. po obudzeniu, po zabawie, po posiłku.

Nauka poprzez nagradzanie zwiększa zaufanie psa do właściciela oraz jego motywację do współpracy z właścicielem. Rolą właściciela jest pokazanie psu, jakie zachowania są pożądane oraz skutkują otrzymaniem przez psa nagrody. Szkolenie metodami pozytywnymi, z racji tego, że nie stosuje się kar można rozpocząć już u kilkutygodniowych szczeniąt.

Aby zrozumieć różnice w skuteczności metod klasycznej i pozytywnej szkolenia  zastanówmy się, co nas bardziej motywuje do działania, wieczne wymówki i krytyka naszych działań, czy pochwały i dowody uznania.

Lek. wet. Jolanta Łapińska zoopsycholog, behawiorysta

www.zoopsychologia.com.pl
Wortal PSY24.PL ( www.psy24.pl )