Wpływ zajęć dogoterapii na funkcjonowanie i rozwój dzieci...
Wpływ zajęć dogoterapii na funkcjonowanie i rozwój dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie i ruchowo. Wyniki obserwacji.
Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PRZYJACIEL stara się, aby prowadzenie zajęć dogoterapii odbywało się z jak największym profesjonalizmem i aby przynosiło najlepsze możliwe do uzyskania rezultaty.
Aby móc obserwować rezultaty postawionych sobie celów pracy, zbudowano arkusz obserwacyjny z zajęć dogoterapii. Arkusz ten ma na celu ukazanie postępów dzieci, w określonych obszarach, które są możliwe do uzyskania podczas pracy z psem. Jest także wstępem do zbudowania rzetelnego i trafnego testu, którego tworzenie rozpocznie się po otrzymaniu wyników arkusza.
Dwuletnie doświadczenie wolontariuszy pracujących w fundacji pozwoliło na wyróżnienie dziewięciu obszarów, w którym możliwe jest uzyskanie poprawy funkcjonowania dziecka w relacji z psem. Obszary te to:
-
nawiązywanie kontaktu z psem - dzieci przełamują lęk przed psami, stosuje się ćwiczenia mające na celu pogłębienie więzi emocjonalnej między dzieckiem a psem, nawiązanie kontaktu wiąże się także z lepszym wykonaniem zadań z kolejnych obszarów;
-
kształtowanie i doskonalenie orientacji w schemacie własnego ciała i ciała psa - poprzez zabawę z psem dziecko poznaje budowę ciała psa, a także analogię budowy własnego ciała i ciała psa;
-
aktywność ruchowa - zabawa z psem wymusza na dziecku aktywność ruchową, wspomaga rozwój koordynacji, precyzji ruchów a także umiejętności manipulowania.
-
wyrażanie emocji - kontakt z psem pozwala rozwijać umiejętność odczuwania i wyrażania emocji, dziecko w kontakcie z psem jest naturalne i szczere, przez co nie boi się okazywać uczuć, np. okrzykami, głośnym śmiechem itp.;
-
wydawanie komend - nauka komend wzbogaca zasób wiedzy dziecka, przede wszystkim zaś daje dziecku poczucie sprawczości i podnosi jego samoocenę;
-
poznawanie i opanowywanie czynności związanych z pielęgnacją psa - dzieci poznają, w jaki sposób należy dbać o psa, czego pies potrzebuje a także, w jaki sposób można zaspokoić jego potrzeby, ćwiczenia i zadania z tego obszaru pomagają zrozumieć, że zwierzęta to żywe istoty, które wymagają opieki człowieka, ponad to kształtują także inne umiejętności takie jak: precyzja ruchów, zdolność manipulowania przedmiotami itp.;
-
wrażliwość słuchowa - odgłosy towarzyszące zabawie z psem, a także zaaranżowane celowo sytuacje, pozwalają na naukę koncentrowania się na zmyśle słuchu oraz uwrażliwiania tego zmysłu;
-
ćwiczenia edukacyjne - gry i zabawy pozwalają na naukę i utrwalanie wielu pojęć np.. kolorów, wielkości, liczb, pojęcia różnicy i podobieństwa itp.;
-
zasób reakcji głosowych oraz słownictwa biernego i czynnego związanego z psem - można osiągnąć lepsze rozumienie słów związanych z człowiekiem, otoczeniem i psem, dziecko uczy się i powtarza nowe słowa, które poznało w nowej dla siebie sytuacji.
Autorzy arkusza: Wioletta Bartkiewicz - psycholog kliniczny, Monika Jówko - oligofrenopedagog, Agnieszka Popławska - logopeda, pedagog specjalny.
Wnioski:
Badania, prowadzone za pomocą obserwacji prowadzono w szkole dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym w Warszawie. Szkoła liczy 42 uczniów, badaniami objęto wszystkich uczniów. Wśród uczniów są osoby z następującymi dysfunkcjami rozwojowymi:
-
mpd
-
autyzm
-
upośledzenie umysłowe o nieznanym pochodzeniu.
Obserwacja prowadzona była od września 2004 do maja 2005. Uczniowie na zajęcia z udziałem psów uczęszczali jeden raz w tygodniu, w grupach 3 - osobowych, w kilku przypadkach odbywały się zajęcia indywidualne.
Z analizy ogólnej wyników prowadzonych badań wynika, iż w każdym badanym obszarze nastąpiła poprawa końcowych wyników w stosunku do stanu początkowego. Oznacza to, że w każdym z obszarów nastąpiła na tyle duża stymulacja, że poprawa mogła zaistnieć.
Największy postęp odnotowano w obszarze V, czyli w zakresie umiejętności wdawania komend. Można przypuszczać, że tak duży postęp akurat w tym obszarze wiąże się z faktem, że wydawanie komend to umiejętności całkowicie nowe, a bardzo atrakcyjne dla większości uczniów. Osoby niepełnosprawne rzadko mają możliwość wydawania poleceń innym. Najczęściej to rodzina albo nauczyciele w szkole decydują czy wydają polecenia, oczekując ich wykonania. Wydając komendę psu dzieci mogły czuć się ważne, docenione, mogły czuć się sprawcami działań. Psy są na tyle wyszkolone, że wykonywały komendy także tych uczniów, którzy nie potrafią mówić czy mają problemy z poruszaniem się, nawet z podniesieniem ręki. Dzieci miały więc ogromną motywację do tego, by nauczyć się jak najlepiej wykonywać gesty, potrzebne do wydawania komend. Kolejnym ważnym czynnikiem, motywującym do jak najdokładniejszego wykonania gestu komendy jest to, że wykonanie polecenia przez psa jest bardzo efektowne i podoba się dzieciom.
Drugi z kolei obszar, w którym zanotowano znaczną poprawę wyników to obszar IV, czyli "Wyrażanie emocji" oraz łączący się z nim obszar I - "Nawiązywanie kontaktu z psem". Tak dobry wynik w tym obszarze nie może dziwić z tego względu, że zajęcia z udziałem psów były dla wszystkich dzieci bardzo atrakcyjne. Nawet badani, którzy odczuwali lęk przed psami na początku roku szkolnego, po kilku tygodniach zajęć zaczęli wyrażać pozytywne emocje wobec psów.
Najmniejszy postęp odnotowano natomiast w obszarach: III - Aktywność ruchowa, VII - Wrażliwość słuchowa oraz IX - Zasób słownictwa, czyli w tych obszarach, gdzie możliwości uczniów w dużej mierze ograniczone są poprzez właściwości ich schorzeń. Mimo to udało się uzyskać dosyć dużą poprawę aktywności w tych sferach. Niektóre z dzieci zaczęły wydawać dźwięki, naśladujące szczekanie psa, niektórym udało się podnieść rękę do góry - gest potrzebny do wykonania komendy.
Terapia kontaktowa z udziałem psów nie może być na tę chwilę być traktowana jako samodzielna metoda rehabilitacyjna. Jednakże bazując na wynikach powyższych badań, śmiało można ją uznać za metodę rehabilitacyjną, wspierającą rozwój ruchowy, poznawczy i społeczny dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi.
Wyniki badań
W arkuszu obserwacyjnym wyróżniono 9 obszarów, które można wspomagać podczas terapii kontaktowej z udziałem psów. Obserwacja dokonana przed rozpoczęciem zajęć i po roku szkolnym ich trwania wskazuje na poprawę funkcjonowania badanych w zakresie obserwowanych umiejętności we wszystkich 9 obszarach. Średnio wzrost wyników we wszystkich obszarach wzrósł o 23,79% w stosunku do początkowej obserwacji.
W I obszarze " Nawiązanie kontaktu z psem" na początku obserwacji badane dzieci średnio poprawnie wykonały 51,09 % prezentowanych zadań. Podczas obserwacji końcowej wynik ten wzrósł do 76,9%, co oznacza wzrost o 25,81 %. W 5 przypadkach nie nastąpiła poprawa (w tym 2 badanych w pierwszej obserwacji uzyskała 100 %), największy wzrost wyniósł 61,54%.
W II obszarze " Kształtowanie i doskonalenie orientacji w schemacie własnego ciała i ciała psa" na początku obserwacji badani poprawnie wykonali 56,78% prezentowanych zadań, końcowa obserwacja dała wynik 82, 1%, co oznacza poprawę w wykonywaniu obserwowanych zadań i umiejętności o 25,32% . W 14 przypadkach nie zaobserwowano poprawy ( tym 10 badanych uzyskało 100 już w pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 85% uzyskany w 2 przypadkach.
W III obszarze "Aktywność ruchowa" badane dzieci średnio poprawnie wykonały 54,7 % prezentowanych zadań. Podczas obserwacji końcowych wynik ten wyniósł 70,56 %. Oznacza to, że w zakresie aktywności ruchowej wynik wzrósł średnio o 15,86%, w tym w 6 przypadkach nie odnotowano poprawy (4 osoby uzyskały 100% podczas pierwszej obserwacji). Największy wzrost wyniósł 41,94% obserwowany w 2 przypadkach. W jednym przypadku zaobserwowano pogorszenie wyniku w stosunku do stanu początkowego o 9,67 %.
W IV obszarze "Wyrażanie emocji" na początku obserwacji badani poprawnie wykonali 44,54% prezentowanych zadań, końcowa obserwacja dała wynik 75,5% co oznacza poprawę w wykonywaniu obserwowanych zadań i umiejętności o 30,96% . W 4 przypadkach nie zaobserwowano poprawy ( tym wszyscy badani uzyskali 100 już w pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 71,43% uzyskany w 2 przypadkach.
W V obszarze "Wydawania komend" badane dzieci średnio poprawnie wykonały 27,88 % prezentowanych zadań. Podczas obserwacji końcowych wynik ten wyniósł 65,77 %. Oznacza to, że w zakresie wydawania komend wynik wzrósł średnio o 37,89% w tym w 11 przypadkach nie odnotowano poprawy (5 osób uzyskało 100% podczas pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 100 % obserwowany w 2 przypadkach.
W VI obszarze "Poznanie i opanowanie czynności związanych z pielęgnacją psa" na początku obserwacji badani poprawnie wykonali 60,04% prezentowanych zadań, końcowa obserwacja dała wynik 83,2% co oznacza poprawę w wykonywaniu obserwowanych zadań o 23,16%. W 5 przypadkach nie zaobserwowano poprawy ( tym wszyscy badani uzyskali 100 już w pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 66,67% uzyskany w jednym przypadku.
W VII obszarze "Wrażliwości słuchowej" badane dzieci początkowo średnio poprawnie wykonały 68,63 % prezentowanych zadań. Podczas obserwacji końcowych wynik ten wyniósł 86,09 %. Oznacza to, że w zakresie wydawania komend wynik wzrósł średnio o 17,46% w tym w 13 przypadkach nie odnotowano poprawy (9 osób uzyskało 100% podczas pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 50 % obserwowany w 6 przypadkach.
W VIII obszarze nazwanym "Ćwiczenia edukacyjne" na początku obserwacji badani poprawnie wykonali 49,19% prezentowanych zadań, końcowa obserwacja dała wynik 69,4% co oznacza poprawę w wykonywaniu obserwowanych zadań o 20,21% . W 8 przypadkach nie zaobserwowano poprawy ( w tym 5 badanych uzyskało 100 już w pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 58,54% uzyskany w jednym przypadku.
W IX obszarze "Zasób reakcji głosowych oraz słownictwa biernego i czynnego związanego z psem" badane dzieci początkowo średnio poprawnie wykonały 55,33% prezentowanych zadań. Podczas obserwacji końcowych wynik ten wyniósł do 71,52%. Oznacza to, że w zakresie wydawania komend wynik wzrósł średnio o 16,19% w tym w 13 przypadkach nie odnotowano poprawy (2 osoby uzyskało 100% podczas pierwszej obserwacji), największy wzrost wyniósł 76 % obserwowany w jednym przypadku.
Autorzy:
Wioletta Bartkiewicz, Monika Jówko.
Współpraca: Agnieszka Popławska.
http://przyjaciel.pl/
