Udar cieplny u psa

Udar cieplny
(i kilka innych tematów wiążących się z tą problematyką)

Wiosna i lato to pory roku bardzo aktywnego uczestnictwa w wystawach psów rasowych. Imprezy miłe, emocje ogromne i czasami można zapomnieć, że w samochodzie został jeden, czy kilka psów. Pojazd pozostawiliśmy w cieniu ale…bardzo szybko znalazł się w pełnym słońcu. O tragedię nie trudno, a i odpowiedzialność prawna jest bardzo prawdopodobna. Art. 35 ust.1 ustawy o ochronie zwierząt jednoznacznie kwalifikuje taką sytuację jako znęcanie się nad zwierzętami. Konsekwencje mogą być bardzo przykre np. w postaci zarekwirowania psów, a w przypadku działania sprawcy ze szczególnym okrucieństwem (np. brak wody) – ustawodawca przewidział możliwość grzywny, a nawet pozbawienie wolności do lat 2.

Psy większości ras podobnie źle znoszą zbyt wysoką (ponad 30 st. C) temperaturę otoczenia.  Występują jednak pewne różnice związane ze wspomnianym zagrożeniem wynikające z budowy anatomicznej. Mam na myśli zwłaszcza przedstawicieli ras, które mają krótkie kufy. Czworonogi o takich cechach anatomicznych są szczególnie wrażliwe na niską wilgotność i wysoką temperaturę powietrza tzn. przekraczającą 30 st. Celsjusza. Zwłaszcza rasy psów o krótkich przewodach nosowych są szczególnie narażone na szybkie wysuszenie śluzówek, przegrzanie i odwodnienie organizmu. Krotki kanał nosowy oznacza gorsze warunki schładzania wdychanego powietrza.  Ogólnie rzecz ujmując, upał, przebywanie psa w przegrzanym pomieszczeniu (np. samochodzie) stanowi śmiertelne zagrożenie.

Psy w zamkniętym samochodzie to szczególna sytuacja. Pragnę też zwrócić uwagę na nieco inne okoliczności – spacer po nagrzanym chodniku czy asfalcie w upalny dzień. Maszerujący w takich okolicznościach buldog angielski czy buldożek francuski, a także przedstawiciele wszelkich innych ras o podobnej, bardzo krótkiej kufie i nie wielkim wzroście – wdychają szczególnie gorące powietrze unoszące się tuż nad rozpaloną powierzchnią po której poruszają się. Wyżej, na poziomie 160 - 180 cm temperatura powietrza jest dalece niższa od tej tuż nad rozpalonym chodnikiem. Dlatego w upalne dni w mieście radzę ograniczyć spacery do koniecznego minimum. Powyższa uwaga dotyczy w zasadzie wszelkich psów.

Na udar cieplny składa się szereg zaburzeń wynikających z niewydolności krążeniowo -  oddechowej. Szczególnie niebezpieczne jest przegrzanie głowy prowadzące do obrzęku opon mózgowych poprzez ich przekrwienie i w następstwie tego spowodowanie stanu zapalnego.
Objawy to hipertermia – tzn temperatura ciała przekraczająca nawet 42 st.C. W ciężkich przypadkach następuje utrata przytomności i drgawki.
Inne objawy związane z przegrzaniem wynikają z zaburzeń gospodarki wodno – elektrolitowej.
Nadmierne ziajanie powoduje silne odparowywanie, utratę wody. W wyniku tego następuje nadmierny jej deficyt prowadzący do groźnych dla życia psa zaburzeń. W krótkim czasie dochodzi do zjawiska hipowolemicznego (zagęszczenie krwi). Następuje zwolnienie krążenia, zwłaszcza w naczyniach obwodowych. Dochodzi do zamierania (nieodwracalnego)    komórek. W warunkach niedotlenienia komórek i braku różnicy potencjałów miedzy komórką somatyczną organizmu a płynem międzykomórkowym, następuje zaburzenie metabolizmu organizmu, które może prowadzić do śmierci.

Podczas upałów dobrze jest poić psa zwłaszcza wodą mineralną nie gazowaną. W sytuacji krytycznej, jeżeli pies nie jest w stanie samodzielnie pić, nie wolno „chlustać”, wlewać mu wodę do pyska. Kiedyś byłem świadkiem uśmiercenia (utopienia) psa poprzez tego typu działanie nieświadomego właściciela. Konieczna jest, możliwie najszybsza interwencja lekarza weterynarii.
Jednym z objawów udaru jest tzw. „porażenie mięśni”, które manifestuje się poprzez niezborność ruchową, „przelewanie się” psa.
 
Lekarze weterynarii traktują udar jako bardzo ciężką przypadłość ponieważ wywołuje poważne zmiany we krwi i układzie nerwowym.

Pomiar temperatury powietrza i wilgotności w samochodzie, przy lekkim wietrze.
Wykonano w drugiej połowie maja 2009r.
( o - temp. w stopniach Celsjusza, / % - wilgotność powietrza).

Szczególną uwagę zwraca znacznie wyższa temperatura występująca w samochodzie w stosunku do temperatury otoczenia, bez względu na to czy samochód stoi w cieniu czy w słońcu. Podkreślić należy warunki pomiaru - samochód był usytuowany w otwartej przestrzeni i wiał lekki wiatr. Pomimo to, zwłaszcza w słońcu temperatura przekraczała czterdzieści stopni C, niezależnie od tego czy były szyby uchylone czy zamknięte. Parkingi obok stadionów, gdzie najczęściej odbywają się wystawy psów są usytuowane niejednokrotnie w osłoniętej niecce, otoczonej drzewami i budynkami co, bardzo ogranicza jakikolwiek ruch powietrza. Oznacza to, że w słoneczne dni, temperatura w takim rejonie może być znacznie wyższa od tej jaka miała miejsce podczas eksperymentu w/w pomiarów. Wilgotność powietrza w słoneczne dni, utrzymuje się na poziomie 20-30%, podczas gdy np. wieczorem utrzymuje się na poziomie przekraczającym 60%.

Podkreślenia wymaga wpływ w/w okoliczności termicznych a także wilgotności powietrza na funkcjonowanie organizmu psa. Otóż psy ochładzają się, tracą nadmiar temperatury poprzez tzw „ziajanie” kiedy jedyną powierzchnię aktywnej utraty nadmiaru temperatury stanowi język. Ta dysproporcja powierzchni w stosunku do całego organizmu w okolicznościach temperatury otoczenia przekraczającej 40 st. musi w krótkim czasie doprowadzić do udaru cieplnego z wszystkimi konsekwencjami. Normalna temperatura ciała psa to 37,5 - 38,5 st. C. W przypadku przebywania zwierzęcia w źle wentylowanym, przesuszonym, przegrzanym pomieszczeniu (np. w samochodzie) udar cieplny może nastąpić w przeciągu 20 - 30 minut.

W przypadku szczeniąt, które są w trakcie rozwoju, mają znacznie krótsze niż psy dorosłe kufy, a także znacznie mniej wydajne powierzchnie schładzania organizmu (mniejszy język) przegrzanie może nastąpić szybciej. Można przyjąć, że szczeniaki 8-10 tygodniowe są szczególnie zagrożone kiedy znajdują się w nagrzanym samochodzie. ZKwP wprowadził bezwzględny zakaz sprzedaży szczeniąt na wystawach psów gdyż psiaki trzymane z konieczności w samochodach czy stłoczone w osłoniętych materiałem niewielkich ażurowych klatkach, podczas słonecznych dni są bardzo poważnie zagrożone.

Jan Borzymowski
Wortal PSY24.PL ( www.psy24.pl )

ps.
w razie udaru: