Kości kończyny miedniczej psa - cz.1

Obręcz kończyny miednicznej
 zwierząt domowych nie różni się swą budową od tej jaka występuje u innych kręgowców. Nawiązuje ona ścisłą łączność z kręgosłupem za pośrednictwem kości krzyżowej w stawie krzyżowo-biodrowym. Obręcz miedniczna składa się z dwóch kości miednicznych, prawej i lewej, a każda obejmuje trzy kości: biodrową, kulszową i łonową, zrośnięte ze sobą w panewce miednicznej, połączonej z głową kości udowej w stawie biodrowym.

Kość miedniczna powstała z zespolenia trzech rozwojowo samodzielnych kości trwale z sobą zrośniętych. U młodych osobników są one zespolone połączeniem chrząstkowym, a u dorosłych połączenie to ulega skostnieniu. Skośnie doczszkowo i dogrzbietowo układa się kość biodrowa, w położeniu doczaszkowo-dobrzusznym leży kość łonowa a najbardziej doogonowo kulszowa. Wszystkie one zrastają się swymi trzonami tworząc panewkę stawową.

W miseczkowato wklęsłej i obszernej panewce rozróżnia się obszar przykrawędziowy, okryty powierzchnią stawową zwany powierzchnią księżycową oraz znacznie od niej mniejszą część denną, pozbawioną powierzchni stawowej, zwaną dołem panewki. Powierzchnia księżycowata nie jest ciągła; jest ona przerwana wcięciem panewki , które otwiera się do dołu panewki. U psa panewka jest płytka, wcięcie panewkowe stosunkowo szerokie zaś powierzchnia księżycowata wąska i zgięta.

Kość biodrowa jest najbardziej wysuniętą doczaszkowo kością miednicy. Przewyższa swoją wielkością pozostałe dwie kości - kulszową i łonową.

W kości biodrowej rozróżnia się dwie podstawowe części: doczszkową czyli skrzydło kości biodrowej i doogonową reprezentowaną przez trójgraniasty trzon kości biodrowej. Skrzydło kości biodrowej ma postać wąskiej płaskiej, wgłębionej od zewnątrz kości. Przednia krawędź skrzydła tej kości zwana grzebieniem biodrowym, a przyśrodkowa część skrzydła zwana jest kolcem biodrowym dogrzbietowym lub guzem krzyżowym. Zewnętrzna, przeciwległa strona skrzydła, to kolec biodrowy dobrzuszny, zwany też guzem biodrowym.

U psa w kolcu biodrowym dobrzusznym można wyróżnić dwa wtórne kolce oddzielone od siebie nieznacznym, półksiężycowatym wcięciem. Są to: kolec biodrowy dobrzuszny doczszkowy i kolec biodrowy dobrzuszny doogonowy.

Powierzchnia zewnętrzna kości biodrowej jest miejscem przyczepu mięśni pośladkowych, stąd jej nazwa powierzchnia pośladkowa na niej znajduje się kresa pośladkowa. Przeciwległa w stosunku do powierzchni pośladkowej to powierzchnia krzyżowo-miedniczna. Wyróżnia się na niej część przyśrodkową, szorstką czyli guzowatość biodrową, która jest miejscem przyczepu dla więzadeł biodrowo-krzyżowych oraz położoną bardziej bocznie w stosunku do poprzedniej powierzchnię stawową zwana też powierzchnią uchowatą, która zestawia się z identyczną powierzchnią na skrzydle kości krzyżowej w stawie krzyżowo-biodrowym.

Od powierzchni uchowatej kości biodrowej ciągnie się w dół, wzdłuż trzonu kości biodrowej, aż do kości łonowej, ostry występ kostny zwany linią lub kresą łukowatą, który kończy się na grzebieniu kości łonowej, stąd druga nazwa tej kresy - grzebień biodrowo-łonowy. Górna krawędź trzonu kości biodrowej, doczaszkowo od kolca kulszowego, tworzy wcięcie kulszowe większe. Analogiczne wcięcie, położone doogonowo od kolca kulszowego znajduje się na kości kulszowej jako wcięcie kulszowe mniejsze.

Kość kulszowa łącznie z kością łonową tworzy dno miednicy kostnej. Część doogonowa kości kulszowej tworzy płytkę, która doczaszkowo przedłuża się w trzon kości kulszowej połączony z panewką oraz gałąź kości kulszowej zaopatrzoną w powierzchnię spojeniową, która z analogiczną powierzchnią drugiej kości kulszowej tworzy spojenie kulszowe.
 Trzon i gałąź kości kulszowej oraz krawędź doczaszkowa kości łonowej ograniczają największy w miednicy otwór zwany zasłonowym. Doogonowa część płytki kulszowej kończy się guzem kulszowym. Pomiędzy guzem kulszowym a kolcem kulszowym znajduje się wspomniane wcięcie kulszowe mniejsze.

Kość łonowa tworzy dwie, spotykające się pod kątem prostym, w pobliżu spojenia miednicznego, blaszki kostne. Jedna z nich, ułożona poprzecznie, łączy się z panewką jako trzon kości łonowej, a druga układa się po stronie przyśrodkowej spojenia miednicznego jako gałąź doczaszkowa kości łonowej. Przedłuża się ona odpowiednio w gałąź doogonową, zaopatrzoną w powierzchnię spojeniową.

Część wolna kończyny miednicznej obejmuje, podobnie jak w kończynie piersiowej, trzy zasadnicze odcinki; odcinek nasadowy, którego odpowiednikiem jest kość udowa; odcinek przejściowy reprezentowany przez kościec podudzia, złożony z kości piszczelowej i kości strzałkowej i odcinek obwodowy, który występuje jako kościec stopy.

Kość udowa jest jedyną kością mocno umięśnionego uda. Jest również najsilniejszą z kości długich w szkielecie ssaka. Obok funkcji podporowej jest ważnym elementem narządu ruchu.

Kość udowa, jako jedna z kości długich kończyny. Jej koniec bliższy wyróżnia się półkolistą, skierowaną przyśrodkowo głową, która zestawia się z panewką w stawie biodrowym. W środku głowy widnieje zagłębienie czyli dołek głowy jako ślad przyczepu więzadła głowy kości udowej. Głowa oddzielona jest od trzonu dobrze zarysowaną szyjką. Bocznie od głowy kości udowej znajduje się chropowata wyniosłość, wyrzeźbiona przez mięśnie pośladkowe, zwana krętarzem większym. U mięsożernych leży nieco niżej poziomu głowy. Krętarz większy jest pojedyncza wyniosłością. Poniżej głowy kości udowej na stronie doogonowo-przyśrodkowej trzonu znajduje się ślad przyczepu mięśnia biodrowo-lędźwiowego w postaci krętarza mniejszego. Ma on kształt guza. Między krętarzem większym i mniejszym, po stronie doogonowej kości udowej, leży kresa międzykrętarzowa, powyżej której występuje dół krętarzowy.

Po stronie doogonowej wzdłuż trzonu ciągnie się powierzchnia chropowata, którą ograniczają dwie wargi: warga przyśrodkowa i warga boczna. Trzon kości udowej w odcinku dalszym tworzy po stronie doogonowej gładką powierzchnię podkolanową. Po stronie doogonowo-zewnętrznej trzonu, w pobliżu końca bliższego kości udowej, znajduje się ślad przyczepu mięśnia zginacza powierzchownego palców w postaci dobrze widocznej guzowatości nadkłykciowej. Koniec dalszy kości udowej uczestniczy w budowie stawu kolanowego. W związku z tym wyróżnia się na nim dwa kłykcie; kłykieć boczny i kłykieć przyśrodkowy, biorące udział w budowie stawu udowo-piszczelowego oraz bloczek kości udowej do zestawienia z rzepką w stawie udowo-rzepkowym. Między kłykciami z powierzchniami stawowymi znajduje się widoczny od strony doogonowej wyraźny dół międzykłykciowy.

Po stronie doczaszkowo-przyśrodkowej kłykcia bocznego znajduje się ślad przyczepu mięśnia prostownika palców stopy długiego, w postaci dołu prostowniczego. Po stronie zewnętrznej kłykcia bocznego, doogonowo od dołka więzadłowego bocznego, znajduje się ślad przyczepu mięśnia podkolanowego w postaci dołu mięśnia podkolanowego. Na powierzchniach bocznych kłykci przyśrodkowego i bocznego są dobrze widoczne wyniosłości w postaci nadkłykci; przyśrodkowego i bocznego, a nieco niżej od nich leżą odpowiednie dołki więzadłowe.

Po stronie doogonowo-dogrzbietowej kłykci kości udowej u mięsożernych znajdują się, wrośnięte w początkowe ścięgna mięśnia brzuchatego łydki, małe trzeszczki Vesala. Ślady ich występowania, jako powierzchnie trzeszczkowe boczne i przyśrodkowe, znajdujemy na stronie doogonowo-dogrzbietowej kłykci. Jest to jedna z bardzo ważnych cech odróżniających kość udową psa. U mięsożernych w ścięgnie mięśnia podkolanowego występuje trzeszczka mięśnia podkolanowego, która kontaktuje się z łąkotką boczną stawu udowo-piszczelowego.

Rzepka należy do największych kości trzeszczkowych w organizmie. Jest ona wciśnięta w ścięgno mięśnia czworogłowego uda. Rzepka leży na bloczku kości udowej, w którym przemieszcza się ruchem ślizgowym przy zginaniu kończyny w stawie kolanowym.
Wyróżnia się w niej skierowaną dogrzbietowo podstawę i przeciwległy, położony dobrzusznie wierzchołek. Po jej stronie doogonowej leży powierzchnia stawowa, przy pomocy której zestawia się ona z bloczkiem kości udowej, a po stronie przeciwnej znajduje się powierzchnia skórna zwana tez powierzchnią doczaszkową.


 Dr n. wet Tomasz Wojnar
 Centrum Weterynaryjne „CHIRON”
 Ul. Kuczkowskiego 3, Kraków