Zapotrzebowanie psa na składniki odżywcze cz. 2 - woda i jej rola

Składniki odżywcze dzieli się na 6 grup: wodę, węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy i minerały. Woda stanowi około 70-80% beztłuszczowej masy ciała psa, a utrata już 15-20 % wody z organizmu może być przyczyną śmierci. Brak dostępu do wody prowadzi do śmierci w zaledwie kilka dni, podczas gdy bez pokarmu pies jest w stanie przeżyć nawet kilka tygodni. Wynika to z faktu, że woda jest kluczowa dla prawidłowego działania organizmu, ponieważ pełni w nim wiele niezwykle ważnych funkcji.

Woda stanowi rozpuszczalnik i środek transportu dla różnego rodzaju substancji chemicznych (substancje odżywcze, enzymy, produkty przemiany materii) oraz środowisko reakcji biochemicznych. Jest także niezbędnym składnikiem istotnych procesów chemicznych (hydroliza), jak np. trawienie enzymatyczne białek, tłuszczów i węglowodanów. Woda odgrywa również rolę termoregulacyjną, dzięki swoistym właściwościom fizycznym. Wysokie ciepło właściwe wody umożliwia utrzymanie stałej temperatury ciała zwierzęcia pomimo istotnych różnic w produkcji ciepła i zmiennej temperaturze otoczenia. Warto zaznaczyć, że głównym narządem termoregulacyjnym psów jest układ oddechowy. To poprzez parowanie wody w trakcie ziania pies oddaje nadmiar ciepła. Dodatkowo woda pozwala na rozprzestrzenianie ciepła w tkankach, co pozawala na oddawanie części nadmiaru ciepła przez skórę. Woda jest też składnikiem nadającym właściwy kształt i elastyczność tkankom.

Ze względu na kluczową rolę, jaką odgrywa woda w organizmie psa, niezwykle istotne jest utrzymanie prawidłowego bilansu wodnego tak, aby nie dochodziło do odwodnienia (nadmiernej utraty wody) ani do zatrzymania (retencji) wody w organizmie. Ważne jest zatem, aby pies otrzymywał odpowiednią ilość wody dostosowaną do jego potrzeb, co zależy od wielu czynników, jak: wielkość zwierzęcia, rodzaj pokarmu, aktywność fizyczna, stan fizjologiczny lub choroba, temperatura otoczenia czy stres.

W organizmie woda podlega ciągłemu obiegowi. Jest ona dostarczana do organizmu w postaci wody wypijanej, w pokarmie oraz powstaje jako woda metaboliczna, tworzona w trakcie reakcji zachodzących w organizmie. Utrata wody następuje także różnymi drogami: przez układ pokarmowy (kał, wymioty), układ wydalniczy (mocz), przez skórę (pot – małe znaczenie w przypadku psów) i przez układ oddechowy (zianie). Ilość wody, którą pies otrzymuje w pokarmie zależy od rodzaju pożywienia. Karmy gotowe dzieli się na: suche, zawierające około 8-10% wody, półwilgotne (23-40% wody) oraz wilgotne (68-83 % wody). W pokarmach przygotowywanych w domu ilość wody jest zmienna, średnio to około 70%. Regularnemu pobieraniu przez zwierzę właściwych ilości wody sprzyja podawanie pokarmu stałego pod względem składu¹. Pokarm może wpływać na pobór wody w następujący sposób: zwiększony pobór wody występuje przy stosowaniu pożywienia o wysokiej zawartości białka i węglowodanów, jednocześnie sprzyjając zatrzymywaniu płynów w organizmie. Podobnie dodatek soli (głównie sodu) do pożywienia również jest czynnikiem zwiększającym pobór wody, ale jednocześnie zwiększa produkcję moczu.

U zdrowych psów (przy swobodnym dostępie do czystej, świeżej wody) występuje samoregulacja ilości wypijanego płynu, a pojawienie się uczucia pragnienia jest powiązane z zawartością wody w organizmie oraz osmolalnością osocza, czyli ilością moli substancji w nim rozpuszczonych². Jednakże w pewnych sytuacjach, jak np. u zwierząt starszych, chorych czy w okresie reprodukcji, należy kontrolować czy zwierzę rzeczywiście pobiera wystarczające ilości płynów. Zapotrzebowanie na wodę u psa można wyliczyć na kilka różnych sposobów. W praktyce zazwyczaj stosuje się przeliczenie ilości wody na zapotrzebowanie energetyczne zgodnie z wzorem:

Zapotrzebowanie na wodę (ml/dzień) = DER (kcal/ dzień)

gdzie:

DER – jest to dzienne zapotrzebowanie energetyczne

Przykładowe przeliczenia zostały zawarte w tabeli.

Oczywiście dzienne zapotrzebowanie na wodę jest wartością orientacyjną, nieuwzględniającą szczególnych warunków, jak np. wysoka temperatura otoczenia czy stres. U zdrowych psów niedostateczne pobieranie wody przy zapewnieniu jej dostępności jest rzadko spotykane. Podobnie przewodnienie, czyli pobieranie nadmiernych ilości płynów, jest zjawiskiem incydentalnym (najczęściej związanym z chorobą).

Biorąc pod uwagę niezwykle istotną rolę, jaką odgrywa woda w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu psa, ważne jest zagwarantowanie zwierzęciu swobodnego dostępu do czystej i świeżej wody tak, aby mogło ono zaspokoić swe zapotrzebowanie zależne od wielu różnych ww. czynników. Niedobór wody lub niemożność jej pobrania prowadzi do odwodnienia, które jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia psa.

lek. wet. Małgorzata Głowacka
dr n. wet. Michał Ceregrzyn
Mars Polska
 

Piśmiennictwo:

1. „Podstawy żywienia psów i kotów”, Ceregrzyn, Lechowski, Barszczewska, Elsevier 2013
2. Hand, M. S., C. D. Thatcher, et al. (2010). Small Animal Clinical Nutrition. Topeka, Kansas, Mark Morris Institute.