Podstawowe zasady żywienia psów.

Żywienie psa, jako element dbania o jego zdrowie, jest oczywiście ważne i musi być prawidłowe. Pod pojęciem prawidłowego żywienia psa rozumiemy podawanie mu pokarmu w takich ilościach i o takim składzie, który w pełni zaspokoi jego zapotrzebowania żywieniowe, czyli dostarczy mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energii w odpowiednich ilościach i proporcjach, a jednocześnie nie będzie szkodził przez nadmiar składników potencjalnie szkodliwych, co schematycznie przedstawiono na rycinie. W skrócie, właściwe żywienie polega na optymalnym dawkowaniu składników pokarmowych zgodnie z potrzebami psa.

Potrzeby żywieniowe psów są od lat przedmiotem wielu badań, które zaowocowały m.in. utworzeniem norm żywieniowych (np.: normy żywieniowe Europejskiej Federacji Przemysłu Żywieniowego Zwierząt Domowych (FEDIAF; www.fediaf.org), które podają precyzyjne ilości 40 niezbędnych składników odżywczych, do których należą białka, aminokwasy, tłuszcze, witaminy i minerały. Bardzo przystępne opracowanie, wyjaśniające najważniejsze informacje na temat składników pokarmu, czytelnik znajdzie w publikacji pt. „Essential Nutrients for Dogs and Cats” przygotowanej przez Waltham Centre for Pet Nutrition. Te niezbędne składniki pokarmowe muszą być dostarczone zwierzęciu w pokarmie w ilościach adekwatnych do wieku, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej. Karmę, która spełnia wyżej wymieniony warunek, czyli dostarcza psu wszystkich potrzebnych mu składników odżywczych i może stanowić wyłączne źródło pokarmu każdego dnia, nazywa się pełnoporcjową (kompletną i zbilansowaną).

Prawidłowe bilansowanie pokarmu dla psa jest zadaniem dosyć złożonym i wymagającym stosunkowo szerokiej wiedzy na temat zapotrzebowań żywieniowych zwierzęcia na danym etapie życia, a także znajomości specyfiki metabolizmu tego gatunku zwierząt, specyfiki surowców stosowanych do przygotowania pokarmu, procesów jego obróbki i przechowywania. Wbrew pozorom proste zmieszanie mięsa z ryżem i marchewką nie spełni wszystkich potrzeb pokarmowych zwierzęcia. Kompletne pożywienie psa musi zawierać więcej elementów, które w odpowiednich proporcjach dostarczą wszystkiego, czego on potrzebuje. Podstawą bilansowania pokarmu dla psa jest zaspokojenie jego potrzeb energetycznych, a niezbędne substancje odżywcze muszą być w równowadze z pobieraną energią. Wynika to z prostej zależności, że ilość pobieranego pokarmu zależy jedynie od potrzeby zaspokojenia głodu energetycznego. Psy nie jedzą, dlatego, że brakuje im białka czy wapnia, jedzą, bo odczuwają głód energii. Źródłami tej energii w pokarmie psa są głównie tłuszcze, w drugiej kolejności węglowodany i w dalszej białka. Psy - ze względu na stosunkowo elastyczny metabolizm - pobierają energię z tych trzech źródeł w jednakowym stopniu i mogą efektywnie korzystać z każdego z nich. Nie wykazano, by któreś z nich miało jakąś przewagę. Do tej pory udowodniono, że jedynie właściwy całkowity bilans energii w całym okresie życia psa wywiera wpływ na jego długość i jakość.[1] Właściwe bilansowanie pokarmu dla psa można wykonać w domu tak samo dobrze, jak jest to zrobione w pełnoporcjowych karmach gotowych, choć to domowe gotowanie jest niestety raczej kłopotliwe i wymaga powtarzalności. Brak wystarczającej wiedzy i konsekwentnego realizowania założeń oraz przestrzegania receptur prowadzi do błędów pokarmowych, których konsekwencje czasem mogą być niewielkie, jednak czasem mogą grozić życiu zwierzęcia.

Wiele błędów żywieniowych wynika z nieprawidłowej interpretacji faktu, że przodkiem psa jest wilk. Pies przez ponad dziesięć tysięcy lat udomowienia przeszedł znaczące zmiany ewolucyjne, oddalając się genetycznie od swojego dzikiego przodka, co zaowocowało także modyfikacją sposobu odżywiania. Pies jest aktualnie uważany za tzw. względnego mięsożercę, co oznacza, że w toku rozwoju ewolucyjnego rozwinął dużą elastyczność pokarmową i jest w stanie w prawidłowy sposób odżywiać się, wykorzystując najróżniejsze źródła pokarmu - zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Konieczne jest także właściwe rozumienie terminu względnej mięsożerności. Pokarm wyłącznie mięsny (składający się jedynie z mięśni szkieletowych zwierząt stałocieplnych) jest dla psa deficytowy pod względem wielu składników odżywczych - może powodować m.in. niedobory wapnia, miedzi, cynku oraz witaminy A, witaminy D, witaminy E czy niektórych niezbędnych kwasów tłuszczowych. Surowce pochodzenia zwierzęcego, niebędące mięsem w rozumieniu prawa czy ogólnie przyjętych definicji, takie jak: skóra, wątroba, żołądki, nerki, płuca, krew czy serca, stanowią bogate źródło pełnowartościowego białka i innych składników odżywczych m.in. tłuszczu, witamin czy minerałów, które muszą być dostarczone w pokarmie w celu utrzymania zdrowia i prawidłowych funkcji organizmu. Nie jest to fakt zaskakujący, biorąc pod uwagę to, że dzicy mięsożercy zjadają całe upolowane zdobycze, bilansując sobie w ten sposób właściwą i kompletną dietę. Odpowiednio dobrane, różne produkty pochodzenia zwierzęcego są niezbędne, aby zaspokoić wszystkie wymagania żywieniowe psa, co nie byłoby możliwe przy zastosowaniu wyłącznie mięsa. Dodatkowo pokarmy roślinne idealnie uzupełniają dietę psa, dostarczając m.in. potrzebne dla prawidłowego funkcjonowania jelit włókno pokarmowe, czy łatwo przyswajalną skrobię, będącą źródłem energii.

W żywieniu psa należy zwrócić również uwagę na kwestię stałości składu pokarmu (pod względem zawartości substancji odżywczych), ponieważ nagłe zmiany pożywienia, czyli jego urozmaicenie (np. jednego dnia mięso z ziemniakami, a drugiego ryba z ryżem) są częstą przyczyną zaburzeń pokarmowych, objawiających się w postaci biegunek i wymiotów, które, powtarzając się, mogą wywoływać trwałe zmiany w przewodzie pokarmowym. Opinia, że psy wymagają urozmaiconych posiłków jest jedynie przeniesieniem potrzeb żywieniowych człowieka na czworonoga. Zarówno budowa przewodu pokarmowego, jak i metabolizm psa różnią się w istotny sposób od wszystkożernego człowieka czy świni. Pies jest naturalnie przystosowany do zjadania węższego spektrum pokarmu niż człowiek. Jego przodkowie - wilki - żywią się głównie kilkoma gatunkami upolowanych zwierząt. W toku udomowienia – jak już wspomniano - pies stał się żywieniowo zdecydowanie bardziej elastyczny, lecz w dalszym ciągu bardzo daleko mu do wszystkożernych zwierząt pod względem potrzeby i akceptacji różnorodności pokarmowej. Każda gwałtowna zmiana pokarmu może powodować zaburzenia trawienne, co zresztą wykazano w badaniach.[2] Przewód pokarmowy psa jest relatywnie krótki (tabela poniżej), a czas pasażu treści pokarmowej przez jelita wynosi od 12 do 30 godzin – zdecydowanie mniej niż u ludzi, u których trwa on od 30 godzin do 5 dni. Te różnice przekładają się na fakt, że jedynie stabilny skład pokarmu podawanego codziennie w tej samej formie zwiększa komfort trawienny i poprawia samopoczucie psa oraz zmniejsza ryzyko biegunek, a co za tym idzie chorób.

Lek. wet Małgorzata Głowacka
Dr n. wet Michał Ceregrzyn
Mars Polska

Piśmiennictwo