Obalamy mity cz. 1 - cukier w diecie psa
W naszej praktyce spotykamy się czasem z nieuzasadnioną obawą opiekunów, że cukier w pokarmie może szkodzić ich psom. Jednakże badania naukowe wykazują, że węglowodany (w tym cukier np. sacharoza) w rozsądnych ilościach są bezpieczne i dobrze tolerowane przez zwierzęta, zatem obawy te są bezpodstawne.
By wyjaśnić, dlaczego cukry, czyli inaczej węglowodany mogą być składnikiem zdrowej diety psa trzeba zacząć od wytłumaczenia, czym są te substancje. Węglowodany są to związki organiczne zbudowane z węgla, wodoru i tlenu, które dzieli się na cukry proste (np. glukoza, fruktoza), dwucukry (np. laktoza, sacharoza) i wielocukry strawne (np. skrobia, glikogen), a także na węglowodany niestrawne, do których zaliczane jest szeroko rozumiane włókno pokarmowe, którego przedstawicielem jest celuloza. W zależności od rodzaju są one wartościowym źródłem energii oraz odgrywają inne ważne role w organizmie. U ssaków glukoza stanowi uniwersalny nośnik energii i w dużej mierze pokarm spożywany przez zwierzę, czy to roślinożerne czy mięsożerne, albo wszystkożerne ma doprowadzić do nasycenia organizmu właśnie glukozą.
Psy w toku rozwoju ewolucyjnego wytworzyły cechy przystosowania do trawienia węglowodanów strawnych (skrobi), które są wyraźniej wyrażone niż u ich kuzynów wilków [2]. Ponadto wykazano, że włókno pokarmowe należy do węglowodanów niestrawnych, podlegających fermentacji bakteryjnej, a jego odpowiednia zawartość w diecie jest niezbędna do utrzymania zdrowia jelit, ich prawidłowej perystaltyki, zachowania równowagi mikrobiologicznej oraz wpływa na jakość kału. Oligosacharydy takie jak np. fruktooligosacharydy (FOS), mannanoligosacharydy (MOS) i galaktooligosacharydy (GOS) są prebiotykami i wpływają pozytywnie na mikroflorę przewodu pokarmowego, zmniejszając ryzyko m.in. namnażania się drobnoustrojów patogennych. Poza tym poprawiają efektywność wykorzystania pokarmu oraz umożliwiają lepsze przyrosty masy ciała zwierząt, redukując jednocześnie ilość tkanki tłuszczowej [1]. Inne węglowodany - glikozaminoglikany (GAG) - glukozamina, siarczan chondroityny i kwas hialuronowy pełnią funkcje strukturalne, stanowiąc integralną część chrząstek, ścięgien, czy skóry. Stosuje się je jako suplementy diety w leczeniu chorób zapalnych i zwyrodnieniowych stawów w celu ułatwienia regeneracji wyżej wymienionych struktur.
Niektóre węglowodany, tak jak na przykład laktoza (cukier mleczny), mogą być nietolerowane przez część dorosłych psów (podobnie jak u ludzi). Zanikająca wraz z wiekiem psów aktywność laktazy, enzymu trawiącego cukier mleczny, może być przyczyną występowania biegunek osmotycznych, dlatego też nie powinno się podawać mleka dorosłym zwierzętom, które nie tolerują laktozy.
Należy podkreślić, że u psów przyczyną cukrzycy nie jest spożywanie węglowodanów. Cukrzyca (diebetes mellitus) jest złożoną, przewlekłą chorobą metaboliczną, spowodowaną bezwzględnym lub względnym niedoborem insuliny (hormonu produkowanego w trzustce). Nazwa „cukrzyca” może mylnie sugerować, że przyczyną choroby jest spożycie cukrów, co nie jest prawdą. Nazwa ta wiąże się z objawem, jakim jest wzrost poziomu glukozy (cukru) we krwi i pojawieniem się jej w moczu, a nie z przyczyną choroby. U psów głównym powodem występowania cukrzycy jest czynnik genetyczny, a także w mniejszym stopniu wiek i otyłość. Z kolei przyczynę otyłości stanowi nadmierny pobór energii, czyli przekarmienie związane ze spożyciem nadmiernej ilości wszystkich, lub pojedynczych makroskładników pokarmu dostarczających energię - węglowodanów, tłuszczów i białek.
U ludzi nadmierne spożywanie cukrów prostych może prowadzić do występowania próchnicy zębów. U psów, w odróżnieniu od ludzi, próchnica występuje bardzo rzadko ze względu na inną budowę i układ zębów, odmienne pH śliny oraz mikroflorę jamy ustnej. Głównym problemem zdrowotnym związanym z jamą ustną psów są choroby przyzębia, których przyczyną jest odkładanie się płytki nazębnej, co nasila się z wiekiem. Problemy z chorobami przyzębia występują również u dzikich psowatych, których pokarm zawiera bardzo małe ilości węglowodanów, choć oczywiście nie jest tak nasilony z powodu krótszej średniej życia dzikich zwierząt. Jednak nadal pokazuje, że występowanie chorób przyzębia nie ma związku ze spożyciem cukrów.
Zawartość węglowodanów w karmach gotowych wynosi około 2-4 % w karmach mokrych i 30-60% w karmach suchych [1]. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu (rozdrobnienie, nawodnienie, obróbka termiczna) ugotowana skrobia pochodząca ze zbóż (kukurydza, jęczmień, ryż, owies) jest bardzo dobrze strawna - powyżej 94% [4]. Ogromna liczba badań pokazuje, że skrobia zbożowa stanowi wartościowy składnik pokarmowy kompletnego pokarmu psów. Obecnie uważa się, że węglowodany są niezbędne w pokarmie psów jedynie w odniesieniu do suk ciężarnych, ze względu na to, że cukry stanowią źródło łatwo przyswajalnej energii. Na tym etapie życia węglowodany są niezbędne dla prawidłowego przebiegu ciąży, a następnie laktacji. Jednak nie ma ustalonych bezwzględnych norm zawartości, takich, jakie są wyznaczone dla białka czy tłuszczu [3]. Dla zdrowych psów niezbędne minimalne ani dopuszczalne maksymalne ilości węglowodanów tym bardziej nie zostały określone, a ich podaż w karmie, jako składnika kompletnego i zbilansowanego pożywienia jest całkowicie bezpieczna i nie powinna budzić obaw. Pamiętajmy, że pełnoporcjowe karmy gotowe są tak opracowane, aby dostarczały wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energii w odpowiednich ilościach i proporcjach, są też bezpieczne i charakteryzują się optymalną strawnością.
Podsumowując, kwestia cukrów (węglowodanów) w diecie psów nie jest sprawą jednoznaczną, a współczesna wiedza żywieniowa dostarcza nam bardzo konkretnych danych, mówiących o przystosowaniu psów do trawienia i wykorzystywania węglowodanów oraz korzystnych ich działań na zdrowie przewodu pokarmowego. Oczywiście, jako elementów kompletnego i zbilansowanego żywienia.
Małgorzata Głowacka lek. wet.
Michał Ceregrzyn dr n. wet
Mars Polska
Piśmiennictwo
3.FEDIAF. Nutritional Guidelines For Complete and Complementary Pet Food for Cats and Dogs. 2014; Available from: http://www.fediaf.org/self-regulation/nutrition/.
4. NRC, Nutrient requirements of dogs and cats 2006, Washington: National Academies Press.
