SZPIK KOSTNY: Ocena szpiku kostnego u psów i kotów
Wstępną ocenę szpiku kostnego można przeprowadzić już na etapie pobierania materiału. Jeżeli pobieranie szpiku przebiega łatwo, a pobrany materiał zawiera liczne grudki, może to świadczyć, że mamy do czynienia ze szpikiem bogato- lub normo-komórkowym. Z kolei utrudnione pobranie szpiku, brak lub niewielka ilość grudek oraz niewielka ilość kulek tłuszczu wskazuje na szpik ubogokomórkowy, zmiany zwłóknieniowe lub znaczne zagęszczenie szpiku. O hipoplazji tłuszczowej może świadczyć szpik o małej ilości grudek , a bogaty w tkankę tłuszczową. W czasie oceny szpiku należy pamiętać o możliwych znacznych różnicach w składzie i komórkowości poszczególnych grudek.
Komórkowość szpiku kostnego : Ocena komórkowości szpiku polega na ustaleniu proporcji tkanki tłuszczowej i krwiotwórczej w poszczególnych grudkach. Fizjologicznie u młodych zwierząt w szpiku przeważają komórki krwi (ok. 75%, u dorosłych ilość komórek tłuszczowych i komórek krwi jest równa, a u zwierząt starszych dominują komórki tłuszczowe (ok. 75%).
-
Szpik ubogokomórkowy - zawiera niewielką ilość grudek, a nawet możliwy jest brak grudek. Stwierdza się niski współczynnik komórki krwi : komórki tłuszczowe. Przyczyną występowania szpiku ubogokomórkowego mogą być schorzenia supresyjne (np. białaczka kotów), hipoplazja szpiku (np. przy niewydolności nerek), infekcje (np. parwowiroza psów, erlichioza), uszkodzenie toksyczne (np. zatrucie estrogenami) i hipoplazja idiopatyczna.
-
Szpik normokomórkowy - może zawierać prawidłową ilość i skład komórek lub może wykazywać cechy dysplazji i/lub dyskrazji. Dysplazja szpiku dotyczy nieprawidłowości w morfologii komórek. Dyskrazja dotyczy nieprawidłowych proporcji - zarówno w udziale poszczególnych linii komórkowych, jak i w ich składzie.
-
Szpik bogatokomórkowy - zawiera liczne grudki, ale też możliwe jest bardzo gęste upakowanie komórek (np. nowotworowych) tylko w nielicznych grudkach. Szpik bogatokomórkowy może towarzyszyć hiperplazji układu czerwonokrwinkowego i/lub granulocytarnego, schorzeniom mieloproliferacyjnym, czy schorzeniom nowotworowym (np. chłoniakomięsak, szpiczak mnogi, nowotwory komórek tucznych).
Charakterystyka występujących w szpiku kostnym komórek została przedstawiona w rozdziale "fizjologia szpiku kostnego".
Ocena komórek układu czerwonokrwinkowego:
Ocenie podlega ilość, proporcje poszczególnych form rozwojowych oraz morfologia komórek układu czerwonokrwinkowego. W ocenie morfologii komórek układu czerwonokrwinkowego należy zwrócić uwagę na takie zmiany jak nienaturalna wielkość komórek (komórki megaloblastyczne), kariolizę (rozpad jąder komórkowych), obecność piknotycznych jąder w komórkach niedojrzałych oraz wakuolizację cytoplazmy i/lub jąder.
Ocena komórek układu granulocytarnego:
Ocenie podlega ilość, proporcje poszczególnych form rozwojowych oraz morfologia komórek układu granulocytarnego. Nowotwory szpiku rozpoznaje się, gdy ponad 30% populacji komórek stanowią formy młodociane ("blasty"). Z kolei zaburzenia morfologii komórek układu granulocytarnego mogą być spowodowane przez zatrucia, niedobory żywieniowe (np. niedobór kw. foliowego, czy witaminy B12), schorzenia wrodzone (makrocytoza u pudli), nowotwory, białaczkę kotów, martwicę szpiku i infekcje w obrębie szpiku (np. parwowiroza).
Ocena komórek układu płytkotwórczego:
Ilość i stopień dojrzałości komórek układu płytkotwórczego oceniać należy po małym powiększeniem (40-100x), oglądając cały preparat. Każda grudka szpikowa fizjologicznie zawiera kilka megakariocytów, jeżeli jest ich mniej niż trzy, to mówi się o hipoplazji linii płytkotwórczej. Hiperplazja występuje wtedy, gdy ilość megakariocytów w dużej grudce szpikowej przekracza 50.
Wskaźnik M : E (myeloid : erythroid):
W ocenie szpiku bardzo istotne jest określenie stosunku komórek należących do linii układu granulocytarnego do komórek jądrzastych należących do układu czerwonokrwinkowego (wskaźnik M:E). W interpretacji wyników należy również uwzględnić komórkowość szpiku oraz wyniki morfologii krwi obwodowej. Fizjologiczne wartości wskaźnika M : E u psów i kotów zazwyczaj wynoszą od 1 : 1 do 2 : 1. Podwyższenie M : E występuje w infekcjach bakteryjnych, reakcjach białaczkopodobnych, w białaczkach szpikowych i aplazji linii czerwonokrwinkowej. Obniżenie M : E towarzyszy agranulocytozie oraz hiperplazji linii czerwonokrwinkowej.
Współczynnik dojrzewania erytrocytów:
Współczynnik dojrzewania erytrocytów jest to iloraz komórek układu czerwonokrwinkowego w fazie dojrzewania i komórek układu czerwonokrwinkowego w fazie proliferacji. Fizjologicznie współczynnik ten wynosi 3,6. Jeżeli u zwierzęcia z anemią jest mniejszy niż 3, świadczy to o zaburzeniach erytropoezy.
Współczynnik dojrzewania granulocytów:
Współczynnik dojrzewania granulocytów jest to iloraz komórek układu granulocytarnego w fazie dojrzewania i komórek układu granulocytarnego w fazie proliferacji. Fizjologicznie współczynnik ten wynosi 9. Jeżeli jest mniejszy niż 8, świadczy to o zaburzeniach granulopoezy.
Maja Ingarden
http://therios.strefa.pl
