Dziedziczna niewydolność nerek u psów

Wprowadzenie

Dziedziczna młodzieńcza niewydolność nerek u psów rasy Cocker Spaniel (w USA znanych jako English Cocker Spaniels) została opisana ponad 50 lat temu i rozpoznana na całym Świecie.
W ostatnich latach dowiedziono, że choroba jest spowodowana przez molekularne defekty kolagenu występujacego w ścianach naczyń włosowatych w kłębuszkach nerkowych, które są filtrami krwi w nerkach. Jest to choroba analogiczna do "syndromu Alport", występującego u ludzi.

Ściana naczyń włosowatych w kłębuszkach nerkowych składa się z kilku warstw: wewnętrzne i zewnętrzne warstwy komórek i środkowa warstwa substancji międzykomórkowej (GBM). GBM zawiera kolagen typu IV, co jest konieczne, by utrzymać normalną strukturę i funkcję ścian naczyń włosowatych. Sieć nici kolagenu w GBM tworzą trzy odmienne łańcuchy peptydowe i każdy z nich jest kodowany przez oddzielny gen. Mutacja w każdym z tych trzech genów może zakłócić molekularną integralność całej sieci kolagenu w GBM i powodować postępujące uszkodzenie nerek, które prowadzi do niewydolności nerek.
Jeden z tych genów (COL4A5) jest ulokowany na chromosomie X, zarówno u psów jak i u ludzi. Jeśli dochodzi do mutacji w tym genie, choroba jest dziedziczona z chromosemem X u obu gatunków.

Inne dwa geny (COL4A3 i COL4A4) są umieszczone na autosomach (ludzki chromosom 2 i chromosom 25 u psów). Kiedy dochodzi do mutacji w jednym z tych dwóch genów, choroba dziedziczy się autosomalnie (zwykle recesywnie).

Objawy kliniczne

U psów z rozwijającą się młodzieńczą, przewlekłą niewydolnością nerek objawy manifestują się między 6 miesiącem, a 2 rokiem życia.  Objawy te są charakterystyczne dla typowej przewlekłej niewydolności nerek bez względu na przyczynę.

Właściciel często zauważa nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, opóźniony wzrost, złą kondycję skóry i włosów, zmniejszony apetyt i wymioty. Takie objawy mogą rozwinąć się stopniowo (są wtedy niezauważone przez właściciela), a właściciel często reaguje dopiero wtedy gdy dochodzi już do mocznicy.
W tym późnym etapie choroby widoczne jest wychudzenie, odwodnienie, bladość błon śluzowych, mocznicowy zapach oddechu i nadrzerki w jamie ustnej.

Objawy laboratoryjne

Badania biochemiczne krwi są typowe dla ciężkiego stanu niewydolności nerek. Typowy jest zwiększony poziom mocznika i kreatyniny we krwi, nadmiar fosforanów i kwasica metaboliczna. W badaniu hematologicznym zwykle charakterystyczna jest anemia.

Wszystkie podane powyżej zmiany w prawidłowych wartościach parametrów laboratoryjnych są charakterystyczne dla typowej przewlekłej niewydolności nerek i nie można na ich podstawie określić czy mamy doczynienia z opisywaną chorobą czy z jakąkolwiek inną niewydolnością nerek (innego tła).

Ponieważ opisywana chorba dotyczy zwyrodnienia kłębuszków, czasami pierwszym objawem laboratoryjnym może być białkomocz. Oczywiście należy różnicować z innymi przyczynami białkomoczu, np. zapalenie układu moczowego, kamica moczowa etc.
Niemniej jednak, ciągły nerkowy białkomocz (po wykluczeniu innych przyczyn) występujący w młodym wieku (3-12 miesięcy) u psów rasy Cocker Spaniel najczęściej jest powodowany opisywaną chorobą. Na poczatku choroby białkomocz może być nienacznego stopnia, a biochemiczne parametry krwii mogą mieścić się w granicach normy. Jednak jeśli bialkomocz trwa dłużej, zaczyna dochodzić do zwiekszonego poziomu kreatyniny w surowicy krwi.

Leczenie

Młodzieńcza, przewlekła niewydolnośc nerek jest chorbą postepującą i śmiertelną.
Stosowanie odpowiedniej diety weterynaryjnej (sporządzonej dla psów z niewydolnością nerek) oraz stosowanie enzymu inhibitora angiotesyny (enalapril, benazepril) mogą zwolnić tempo postępowania choroby. Jednak takie postępowanie może zwolnić rozwój choroby jedynie o kilka tygodni lub w najlepszym wypadku o kilka miesięcy. W późnym etapie niewydolności tempo rozwoju choroby jest już bardzo duże.
Choroba nieleczona doprowadza do zaawansowanego stadium niewydolności nerek w 3-6 tygodni.

Objawy anatomopatologiczne

W badaniu mikroskopowym widoczne są typowe zmiany charakterystyczne dla przewlekłej niewydolności nerek. Stopień ich zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Opisywaną chorobę można odróżnić od pozostałych niewydolności nerek innego tła tylko w mikroskopie elektronowym lub używając znakowanych przeciwciał.

Ostateczna diagnoza

Dobrze udokumentowany kliniczny przebieg choroby oraz badanie mikroskopijne umożliwiają postawinie diagnozy, że mamy do czynienia z przewlekłą niewydolnością nerek. Jednak w takim wypadku nigdy nie mamy pewności czy jest to młodzieńcza przewlekła niewydolność nerek czy jest to niewydolnośc nerek o innej przyczynie. Dlatego ostateczna diagnoza zawsze wymaga specjalnych badań (np., mikroskopia elektronowa, badania z użyciem znakowanych przeciwciał). Dostępność ośrodków, które mogą wykonać takie
badania jest ograniczona, a dodatkową trudnością jest zebranie i dostarczenie w odpowiednich warunkach materiału do badań, np.
1. Duże znaczenie ma czas zebrania próbek. Powinien on zostać dokonany natychmiast po śmierci psa albo eutanazji.
2. Próbki tkanki pobierane do badań w mikroskopie elektronowym badań przeciwciałami, muszą zawierać kłębuszki, co oznacza, że muszą pochodzić z warstwy korowej nerek.
3. Kluczowym czynnikiem jest natychmiastowe utrwalenie próbek (w przeciwnym razie cechy komórkowe ulegają zatarciu): 2,5% albo 3,0% buforowany fosforanem aldehyd glutarowy. Utrwalacz musi być schłodzony, świeży (nie może być starszy niż 30 dni).
Próbki powinny być grubości 1mm (ale trzeba uważać by nie zmiażdżyć ich podczas wycinania).
Powinno się utrwalić część próbek w formalinie (10%) do badań w mikrosopie świetlnym.
4. Do badań wyznakowanymi przeciwciałami próbki powinny być urtwalane w ciekłym azocie.

Magdalena Ostrowska
http://zkwpplock.pl/

Tłumaczenie i opracowanie na podstawie: http://www.ecsca.org/fnlees05.html
 

Wybrana bibliografia:

Fusy GE, Wilson PD, Helman RG, Homco LD, Frey MS: Kłębuszkowate
ultrastrukturalne odkrycia podobne do dziedzicznego zapalenia nerek u 4 English spanielach. Junior Vet Intern Med 1997;11:80-85.

Fusy GE, Helman RG, Homco LD, Millichamp NJ, Hunter JF, Frey M: Wczesna diagnoza rodzinnej choroby nerek u English spanieli. Junior
Am Anim Hosp Assoc 1998;34:18 9-195.

Fusy GE, Helman RG, Kashtan CE, AF Michael, Homco LD, Millichamp NJ,
Ninomiya Y, Sado Y, Naito I, Kim Y: Model autosomalnego recesywnego
syndromu Alport u psów English spaniel. Nerka Int 1998;54:70 6-719.