Podstawy ustalania zapotrzebowania psa na składniki odżywcze

Optymalne żywienie, zaspokajające zapotrzebowania żywieniowe psa na wszystkie niezbędne składniki odżywcze i energię, jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowie zwierzęcia. Ustalenie ilości poszczególnych substancji, które powinny znaleźć się w pokarmie dla psów, stało się podstawą, umożliwiającą ich prawidłowe żywienie. Składniki odżywcze, czyli substancje znajdujące się w pokarmie, niezbędne do podtrzymania życia, wzrostu, rozwoju i rozmnażania, dzieli się na sześć podstawowych kategorii. Są to: woda, białka, tłuszcze, węglowodany oraz witaminy i sole mineralne. Związki te pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji, służących zachowaniu zdrowia zwierzęcia, np.: węglowodany, tłuszcze i białka są źródłem energii, białka, tłuszcze i minerały stanowią elementy budulcowe, a witaminy, minerały czy różnego rodzaju białka lub pojedyncze aminokwasy odgrywają istotne role regulacyjne, pozwalające na utrzymanie homeostazy (równowagi) organizmu. Składniki pokarmowe dzieli się na niezbędne, dla których ustalono minimalne ilości, które muszą znajdować się w diecie i te składniki, których zawartość w pokarmie nie jest potwierdzona jako niezbędna.

Filozofia ustalania zapotrzebowania pokarmowego zakłada, że składniki pokarmowe dla psów i kotów powinny być bilansowane w okresie jednej doby. Wynika to dobowego cyklu fizjologicznego tych zwierząt, specyfiki pracy przewodu pokarmowego i badań, pokazujących, że w niektórych przypadkach dobowe niedobory lub nadmiary określonych substancji mogą prowadzić do zaburzeń. Sugerowanie, że bilansowanie pokarmu powinno się odbywać w okresie dłuższym niż doba, nie znajduje potwierdzenie we współczesnej wiedzy o żywieniu.

Zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze określa się na kilku poziomach. Pierwszy – najniższy - to „minimalne zapotrzebowanie”, czyli zawartość składnika pokarmowego, która pozwala na przeżycie.  Dostarczenie pokarmu zawierającego dany składnik poniżej minimalnego zapotrzebowania prowadzi do powstania objawów niedoboru. Kolejną wartością jest „zalecana najniższa zawartość”. Jest to ilość składnika pokarmowego, która uwzględnia czynniki biodostępności danego składnika z pokarmu. Spełnienie zalecanej minimalnej zawartości gwarantuje utrzymanie aktualnego stanu fizjologicznego (wzrostu, ciąży, czy podstawowego zapotrzebowania). Na koniec ustala się maksymalną dopuszczalną zawartość, która określa, jeśli jest to możliwe lub konieczne, najwyższą zawartość substancji w pożywieniu, której przekroczenie wywołuje niekorzystne efekty. Zatem pokarm zbilansowany i kompletny, czyli pożywienie zawierające wszystkie niezbędne składniki odżywcze i energię w odpowiednich ilościach i proporcjach, spełniające określone przez doświadczenie normy, jest warunkiem zdrowego życia i wykorzystania potencjału zapisanego w genach zwierzęcia.

Krokiem milowym w dietetyce psów było określenie – na bazie wieloletnich badań - zapotrzebowań na poszczególne składniki odżywcze. Obecnie na świecie istnieją trzy powszechnie uznawane normy żywieniowe: NRC[1], AAFCO oraz Przewodnik Europejskiej Federacji Przemysłu Żywieniowego Zwierząt Towarzyszących (FEDIAF, www.fediaf.org). We współpracy z Naukową Radą Doradczą, zrzeszającą wybitnych i niezależnych naukowców, FEDIAF publikuje normy żywieniowe, zawierające rekomendowane minimalne i maksymalne (jeśli zostały one określone) dopuszczalne ilości substancji, które muszą znaleźć się w pokarmie dla zdrowych psów. Wartości pomiędzy wyznaczonym minimum i maksimum są określone jako tzw. zakresy optymalne.

Opierając się na wartościach podanych w normach, widać, że psy wymagają w diecie dostarczenia kilkudziesięciu niezbędnych składników odżywczych. Należą do nich: białko oraz aminokwasy (składowe białek), tłuszcz i kwasy tłuszczowe, składniki mineralne oraz witaminy. Surowce używane do przygotowanie pokarmów dla psów zawierają najróżniejsze mieszaniny tych substancji. Przy komponowaniu pokarmu należy brać pod uwagę zarówno ilości poszczególnych substancji odżywczych, jak i proporcje pomiędzy nimi. Ze względu na to, że podstawowym mechanizmem powodującym pobieranie pokarmu jest zaspokojenie potrzeb energetycznych, niezwykle istotne jest zbilansowanie wszystkich składników odżywczych z energią, tak, aby w porcji, dostarczającej pożądaną ilość energii, zwierzę otrzymało wszystkie potrzebne do życia substancje pokarmowe. Dlatego normy wyrażają zawartości substancji odżywczych w przeliczeniu na 1000 kcal lub 1 MJ. Podawanie pokarmu, zawierającego zbyt małe ilości składników odżywczych będzie z czasem prowadzić do objawów niedoborów, natomiast ich zbyt duże ilości (w przypadku związków, dla których określone maksymalne wartości) będą powodem nadmiarów, które także są niebezpieczne dla zdrowia zwierzęcia. Należy podkreślić, że zasady bilansowania diety psa są identyczne w każdym przypadku, czy dotyczy to diety robionej w domu, czy komponowanej z mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, zbóż lub innych surowców w fabryce produkującej karmę.

Biorąc pod uwagę fakt ogromnego znaczenia optymalnego żywienia w utrzymaniu zdrowia i dobrego samopoczucia psa, powinno się podawać mu pokarm kompletny i zbilansowany, uwzględniający wszystkie zapotrzebowania żywieniowe zwierzęcia. Komponowanie takiego pokarmu wymaga szerokiej wiedzy na temat potrzeb żywieniowych, czyli niezbędnych ilości składników odżywczych, ale także interakcji między tymi substancjami oraz specyfiki ich trawienia i metabolizmu. Tylko takie naukowe podejście do tematu żywienia umożliwia osiągnięcie zamierzonego celu, czyli podawanie optymalnego pokarmu.

Lek. wet Małgorzata Głowacka
Dr n. wet Michał Ceregrzyn
Mars Polska

 

Piśmiennictwo


[1] NRC (2006). Nutrient requirements of dogs and cats. Washington, National Academies Press.

Zgłoś swój pomysł na artykuł

Więcej w tym dziale Zobacz wszystkie