Czy żywienie ma wpływ na choroby stawów psów


"Czy żywienie ma wpływ na choroby stawów?"

Dr.med.wet.Stefan Jung
tłumaczenie:W.Ziemecki
konsultacja:dr.hab J.Siembieda

Zwyrodnieniowe choroby stawów jak dyspalazja i osteroporoza nie są rzadkością u psów. Mimo wybitnych predyspozycji, czynniki związane z odchowaniem i żywieniem psa mogą mieć wpływ na powstanie i rozwój choroby. Tak zwane glukozoaminoglikany mają przy tym szczególne znaczenie.

Psy we wszystkich okresach wiekowych mogą zapadać na choroby stawów. Nawet ze względu na Ustawę o Ochronie Zwierząt, człowiek odpowiedzialny za psa powinien uczynić wszystko (z rozsądnym nakładem środków), aby uchronić go przed tymi chorobami, które są przewlekle zwyrodnieniowe, bolesne i ograniczają żywotność. Hodowcy tych tzw. ujemnie predysponowanych ras, którzy przykładają dużą wagę do swojego dobrego imienia i zawodnicy startujący z psami, którzy powinni mieć jak najdłuższe zadowolenie ze swoich psów, powinni zająć się na poważnie zależnością pomiędzy rozwojem zwyrodnieniowych chorób stawów, a środkami, które temu mogą zapobiec.

W praktyce lekarskiej wybijają się od lat dwie choroby stawów, które w przeważającej mierze dotyczą psów o dużej masie i które w swoim pochodzeniu są podobne: dysplazja stawów biodrowych (HD) i osteochondroisis dissecans (OCD). Głównym tematem tego artykułu powinno być powstawanie HD, gdyż występuje ona częściej niż OCD.

Podstawy anatomiczne

Zanim zajmiemy się chorobą i jej powstawaniem musimy omówić kilka procesów, bez których kompletne zrozumienie choroby byłoby niemożliwe.

Chrząstka jest elastyczną, wielowarstwową tkanką, która składa się z komórek chrzęstnych (chondrocytów), włóknika łączącego (włókien kolagenu) i substancji podstawowej (matrycy). Strefa zwapnienia zawiera niewiele komórek, osadzona jest bezpośrednio na powierzchni kostnej i jest z nią związana. To związanie ma zapobiec oddzielaniu się chrząstki od kości przy obciążeniu. W tym celu komórki mają receptory dla witaminy D3 w trakcie wapnienia, dzięki którym wapń nie tylko wzbogaca wiązanie, ale i sam może nim sterować

Strefa środkowa (strefa wycierania, strefa przejściowa) zawiera dużą ilość komórek, tkanki łącznej i matrycy. Ta strefa działa jak poduszka wodna, która potrafi przejąć i rozdzielić duże obciążenia, które oddziaływują na powierzchnię chrząstkową. Leżąca najbliżej szczeliny stawu strefa styczna wykazuje specyficzną strukturę tkanki łącznej, taką jak równolegle skierowane do powierzchni włókna, dzięki czemu zostaje ograniczona tkanka chrzęstna względem szczeliny stawu.

Funkcjonalnie staw jest elastycznym połączeniem dwóch kości. Staw składa się z dwóch nasad kości z chrząstką nasadową oraz częściowo z wewnętrznego, chrząstkowego aparatu wiążącego, który utrzymuje i stabilizuje od wewnątrz oba końce kości z sobą. W pustych przestrzeniach stawu znajduje się tak zwany smar stawowy (synovia), który zapewnia dobre ślizganie się powierzchni chrząstek i dostarcza wartościowe środki odżywcze do komórek chrząstki. W dużych stawach (np. biodrowym) znajdujemy chrząstkę "Hyalina", która odznacza się bardzo wysoką zawartością wody; duże stawy otoczone są zawsze torebką stawową; mięśnie i ścięgna stabilizują staw wyłącznie z zewnątrz. "Chrząstkę włóknistą" znajdujemy szczególnie w tarczkach międzykręgowych kręgosłupa.

Choroby stawów

Dysplazja stawu biodrowego (HD)

HD psa jest chorobą, która dotyczy szczególnie dużych, ciężkich ras lecz również wzrastająco ras średnich. Od wielu lat hodowcy, związki hodowców i lekarze weterynarii próbowali wspólnie obniżyć wzrastające występowanie tej choroby. W tych wysiłkach formułowano wielorakie sposoby rozwiązania z mniej lub bardziej rzeczową odwagą. Faktem jest, że HD tak jak poprzednio jest najczęstszą chorobą u określonych ras.

O ile poprzednio uważało się, że HD jest problemem uwarunkowanym genetycznie, to dzisiaj okazało się, że tworzenie się HD jest warunkowane przez co najmniej jeszcze jeden kompleks tematyczny: przez (złe) odżywianie psa! Niezbyt fizjologiczny sposób poruszania się (np. sport ze skakaniem przez przeszkody) wydaje się odgrywać rolę podrzędną. Trwają kontrowersyjne dyskusje w jakim procencie dany kompleks tematyczny wpływa na tworzenie się HD. Autorzy Hazewinkel i Wiegand dają czynnikowi genetycznemu 20 do 50 procent, zatem inne czynniki mogą warunkować 50 do 80 procent.

Gdy mówimy o wykształcaniu się choroby, to musimy zawsze uwzględniać dwa pojęcia, które wzajemnie oddziaływują: predyspozycje i kondycję. Pod predyspozycją rozumiemy sumę skłonności odziedziczoną po rodzicach, są one dane przez naturę. Pod kondycją rozumiemy sumę wszystkich nabytych cech.

Zła kondycja (np. z powodu nie wystarczającego odżywiania) nie musi jednak w sposób długotrwały zniszczyć dobrych predyspozycji. Znany jest jednak fakt, że zwierzęta z pewną predyspozycją (odziedziczoną po jednym lub obojgu rodzicach) szybciej mogą wytworzyć predyspozycyjne właściwości (np. HD) niż zwierzęta bez tych predyspozycji.

Kompleks tematyczny cech dziedzicznych da się względnie prosto załatwić, jeżeli hodowca i nabywca zwracają uwagę na to, aby w idealnym wypadku oboje z rodziców byli wolni od dysplazji lub też byli sklasyfikowani z niewielkim stopniem dysplazji. Ta klasyfikacja jest przeprowadzana za pomocą zdjęć rentgenowskich. Obok radiologii w badaniach HD należy zawsze włączyć ocenę sprężystości stawu.

HD objawia się anatomicznie przez to, że panewka stawu i główka kości udowej są inkongruentne, czyli niedokładnie pasują do siebie. Przy ocenie zdjęcia rentgenowskiego po kolei określa się przystosowanie powierzchni stawowych panewki miednicy i główki kości uda oraz pomiar tak zwanego "kąta Norberga"

Drugi kompleks tematów (złe) odżywianie, według dzisiejszej wiedzy przyczynia się w dużej mierze do wykształcenia się HD. Większość autorów widzi głównie trzy błędy żywieniowe:

- przekarmianie (energia i materiał karmy)

- nadmiar wapnia i/lub zbyt duża zawartość witaminy D3 w karmie

Przy tego rodzaju błędach żywieniowych dobre predyspozycje mogą nie zapobiec wykształceniu się HD.

Psy dorosłe, które przyjmują dzienną porcję w postaci wysokokalorycznej karmy mają najczęściej nadwagę, są ociężałe i zapadają później na choroby narządów lub choroby przemiany materii, których powodem jest nadmierna waga. Inaczej zachowują się szczenięta: staw biodrowy nowonarodzonego psa składa się najpierw z chrząstki. Proces zwapnienia, powodujący powstanie gotowego stawu, wydłużanie się kości i rozwój wagi są z natury razem ze sobą uwarunkowane. Karmienie bogate w energię prowadzi do szybkiego przybierania na wadze, co rozpoczyna uszkadzanie stawów z ich elastycznymi chrząstkami, znajdującymi się w fazie dojrzewania, także wtedy gdy szczenięta "wyglądają zdrowo". W wyniku tego HD nie rozwija się spontanicznie, lecz dopiero w czasie pierwszych 15 miesięcy życia.

Innym czynnikiem tworzenia się HD jest nadmierne wzbogacanie w wapń lub związki wapnia (wapno dla szczeniąt). Dodawanie wapnia dla szczeniąt jest wskazane jedynie przy żywieniu "sposobem domowym" lub przy objawach krzywicy. Gotowe karmy dla szczeniąt są z reguły dobrze zbilansowane. Nie chodzi przy tym jedynie o absolutną zawartość wapnia w karmie; uwzględnić należy jeszcze ewentualną zawartość witaminy D3, która zwiększa przyjmowanie wapnia przez organizm. Zbyt wysoki poziom wapnia we krwi pociąga za sobą przyspieszony proces przebudowywania kości, który kończy się najczęściej wadliwą mineralizacją (cienkie, łamliwe kości). Do tego należy także wymienić wpływy zmienionej gospodarki bazy kwasów powodowanej wynikającym z żywienia lub też nadmiernym występowaniem poszczególnych związków np.: sód, potas, chlorek.

W wypadku HD młodego psa opisywane są dwa różne obrazy choroby: psy młodsze, do 15 miesiąca życia, wykazują nagłą niechęć do biegania i bolesność tylnych kończyn, wstają z trudem i poruszają się niechętnie. Umięśnienie tylnych kończyn jest słabo rozwinięte, nie może ono nadążyć za wzrostem kości, zatem całe obciążenie muszą przejąć na siebie duże stawy, przez co chrząstka zostaje przeciążona. Chociaż jeszcze rentgenologicznie nieuchwytne, rozpoczynają swój bieg zmiany chrząstki w formie mikropęknięć (małych rys) i pierwszych zabliźnień, które są wynikiem przeciążeń.

U starszych psów z wykazaną rentgenologicznie HD pojawia się najczęściej utykanie po dużych obciążeniach. HD objawia się bardziej lub mniej skręconymi do siebie stawami skokowymi, kołyszącym się krokiem oraz częściowo oszczędzaniem chorej kończyny w pozycji stojącej. U niektórych zwierząt wadliwe ukształtowanie stawu skokowego prowadzi do przewlekłego, dużego przeciążenia chrząstki ze zwiększonymi objawami zużycia (szczeliny i blizny), które uzewnętrzniają się w zapaleniach i bólach i dodatkowo zwiększają niedopasowanie.

W obydwu przypadkach chrząstka stawu nie dorosła do obciążeń, powstają na niej najpierw małe, następnie coraz większe rysy (pęknięcia), które przechodzą w stan zapalny i zabliźniają się. Ponieważ te obszary zapalne są pod względem funkcjonalnym małowartościowe, rozrywają się dalej, co powoduje straty substancji. Często w tych obszarach zapalnych odkładają się sole wapnia, które prowadzą do tworzenia się tak zwanych "nosków"; te skostniałe noski są wypukłe i twardsze od naprzeciwległej powierzchni chrząstki, w wyniku czego niszczą ją.

Osteochondrosis dissecans (OCD)

Powstawanie OCD jest wieloczynnikowe i bardzo podobne do HD, przez co opiszemy jedynie obraz choroby. OCD występuje najczęściej w stawie łokciowym dużych ras. Dotyczy ona prawie że wyłącznie młodych psów.

Zapadają na nią zwierzęta w wieku od czterech do ośmiu miesięcy, utykanie występuje spontanicznie lub po urazie. Przyczyną są mikropęknięcia, które stają się głębsze. W przeciwieństwie do HD dochodzi jednak do oderwania większego kawałka chrząstki, który następnie wnika do jamy stawowej.

Możliwości techniczno-żywieniowe

Prawidłowe zestawienie proporcji

Nie ma ogólnie obowiązujących porcji. Zapotrzebowanie na energię psa zależy od rasy, wieku i ruchu fizycznego. Kupowane gotowe karmy są z reguły przeznaczone do określonych klas ciężaru i wieku są prawidłowe dla normalnych zapotrzebowań, gdy są prawidłowo stosowane. Jednak również psy lubią zmianę w obfitości karmy, można taką specjalną karmę mieszać z chudym serem, gotowanym ryżem, płatkami lub jarzynami; zawartość witamin i minerałów jest wówczas jeszcze wystarczająca. Zwierzęta żywione wyłącznie "sposobem domowym" wykazują często niedobór minerałów i elementów śladowych, przez co mogą się również rozwijać się zakłócenia w budowie szkieletu.

Uzupełnianie porcji przez substancje działające chondro ochronnie

Od wielu lat w medycynie ludzkiej znane są i stosowane naturalne, działające na stawy substancje, które oznaczane są jako glukozoaminoglikany (GAG). Odróżnia się siarczkowe (np. Chondroitinsulfat) od niesiarczkowych (np. kwas hyalronowy); pierwszymi można wzbogacić karmę, co znacznie ułatwia stosowanie. Znaczne ilości siarczkowych GAG można wykazać specjalnymi metodami w chrząstce. Poprzez specjalne traktowanie traktowanie GAG wyodrębnia się z surowca chrząstki i można go zastosować do produkcji wysokoskoncentrowanych produktów, jak np. granulat.

Do dzisiaj niektórzy autorzy, także na postawie wielokrotnego klinicznego zastosowania, opisują skuteczne zastosowanie ekstraktów z chrząstki u młodych i starszych psów. Niektóre publikacje wskazują na to, że skuteczność jest większa, gdy już w młodym wieku wzbogaca się w GAG. U podstaw zastosowania GAG leżą dwie zasady funkcjonowania. Obie zasady działania bazują na odpowiednim w czasie podparciu obrony własnej ciała:

matryca składa się w dużej mierze z podstawowego rusztowania , które zawiera proteiny i GAG oraz wody. W przebiegu zapalenia chrząstki GAG (szczególnie Chongroitinsulfat) zostają wypychane z wiązania z proteinami przez różne enzymy uczestniczące w procesie zapalnym. W ten sposób traci się wartościową matrycę, której główną funkcją jest wiązanie wody do odżywiania komórek chrząstki i do przeciwdziałania udarom gdy chrząstka staje się łamliwa i skłonna do tworzenia rys. Podawanie chondroitsulfatu hamuje się większość tych enzymów niszczących matrycę a zatem służy utrzymaniu chrząstki. Po wtóre hamowanie tych enzymów polepsza również jakość płynu stawowego.

Próby ze specjalnie przygotowanym chondroitislfatem wykazały tropizm tkanki chrząstki, tzn. chondroitisulfat wzbogacał się w chrząstce. Chondroitisulfat podawany doustnie jest bioaktywny w około 75% (w zależności od czystości), wystarczająca jest z reguły jedna dawka dziennie. Godna zalecenia jest większa dawka na początek, gdyż w ten sposób szybciej osiąga się wystarczający poziom w stawie. Generalnie zwiększenie dawki nie jest godne polecenia, gdyż wyniki z reguły nie stają się lepsze , a może jednak wystąpić wzdętość. Nie znane do tej pory inne oddziaływania uboczne przy zgodnym z zaleceniami stosowaniu doustnym sierczkowych glukozoaminoglikanów.

Podsumowanie

Oprócz genetyki, także żywienie młodego psa ma decydujący wpływ na wykształcenie się degenerujących chorób stawów. Szczególnie należy zwracać uwagę na przedawkowania w wit. D3 i wapń, gdyż duże uszkodzenia szkieletu z wieku szczenięcego towarzyszą psu przez całe życie i mogą być często korygowane jedynie chirurgicznie. Ponadto zaleca się podawanie siarczanowych glukozoaminoglikanów dla polepszenia kondycji tkanki chrzęstnej, szczególnie u psów ze złymi predyspozycjami. Kilka nowych publikacji wykazało, że tworzenie się ciężkich chorób stawów zostaje co najmniej opóźnione przez podawanie siarczanowych glukozoaminoglikanów. Ponadto glukozoaminoglikany mogą przekazać psu długi, "ruchomy" żywot.

Typowym obrazem objawów HD są skręcone do wewnątrz stawy skokowe połączone z wahliwym krokiem.

Artykuł opracowany i umieszczony za zgodą: Marzena Kaca-Bibrich.
Adres umieszczenia oryginalnego materiału: http://www.z-palacu-cesarza.j.com.pl/

 

Zgłoś swój pomysł na artykuł

Więcej w tym dziale Zobacz wszystkie